రావణవిజయం

 రావణవిజయం

(పౌరాణిక పద్య నాటకము) 

రచన

పి.సుబ్బరాయుడు.

సెల్-9966504951.

ఇందలి పాత్రలు
 
1.దశకంఠుడు                2. నారదుడు
3.ఇంద్రుడు                     4.సుమాలి
5.ప్రహస్తుడు                   6.బ్రహ్మ
7.మయుడు                    8.విశ్రవుడు
9.కుబేరుడు                   10.నలకూబరుడు
11.రాయబారి               12.ఆకాశవాణి
13.మండోదరి              14.రంభ

రావణవిజయం

(పద్యనాటకం)

 

ఒకటవ, రంగము

 

(ఆకాశవీధి-నారదుడు అమరావతి వైపు పయనిస్తూ పాటపాడును)

 

పాట:- నారాయణా... నారాయణా... నారాయణా...

 

నీరదశ్యామా! నినగన తరమా!

భవునకైనా..సుమభవునకైనా...../నీర/

భక్త జనావన.. భవబంధ హరనా.

శ్రీలలనాధవా.. హరినారాయణా..../నీర/

 

పాట. చరణము..1

 

మీనమూర్తివై...శ్రుతుల గాచితివి.

కూర్మరూపివై...గిరిని మోసితివి.

సూకరముగ మారి..ఇలను దాల్చితివి.

నరసింహుడవై...కలుషమణచితివి.  /నీర/

 

 

ఆహా! సురలోకము పరపీడనారహితమై సుభిక్షముగ నున్నది. దేవ లోకమందు యెటువంటి అవాంఛనీయ సంఘటనలూలేవు. సురలు పనిపాటలేమియూలేక సురపాన విశేష మత్తులై స్తబ్దత నొందియున్నారు.

 

తే.గీ: అసురబలములు క్షీణించి అణగియుండె

           అవనినాధుల కయ్యము లంతరించె

          దేవనాధుడు సౌఖ్యన దేజరిల్లె

          కలహమనునది లేక నా కడుపు మండె.

 

కలహభోక్తనని పేరేగానీ నా కలహకల్పన మంతయు లోకకల్యాణార్ఠమే గదా! కానిమ్ము, పెక్కుదినములనుండి కలహభోజనమునకై తపించు నేను, కలహభుభుక్ష నుపశమింప జేసికొను మార్గము నన్వేషణ జేయు  సమయ మాసన్నమైనది. వలయునుపాయము నా లోచించెద.. ఆఁ! స్ఫురించినది. కైకసీనందనుడు విరించి వరములకై గోకర్ణమున ఘోరతపము చేయు చున్నాడు. అతని తపము ఫలింపవచ్చును. ఆ సుమాలి పంటపండ నున్నది. మనుమడైన దశకంఠునిసహాయమున రాక్షసరాజ్య విస్తరణమునకు, సురలోక సంక్షోభమునకు కారణము కాగలడు. అందులకై నా వంతు కర్తవ్యమునకు అంకురారోపణమొనర్చెదగాక.! దేవా! వైకుంఠవాసా! నిన్ను నమ్మిన వారికి యేకొరంతా రాదుగదా!

 

పాట. చరణము.. 2

 

విశ్రవోసుతుడు..విశదవిక్రముడు

కఠిన తపంబున.. విథాత వరముల

బడయగోరుచూ.. మాతామహు కల

నిజముచేయగా.. తానెంచునుగద!........../నీర/

 

(పాట పాడుతూ నిష్క్రమించును)

 

 

రెండవరంగము

(సురసభ- రంభ నాట్యముచేస్తు వుంటుంది)

పాట-2

సంగీతసాహిత్య -  సారంబు గ్రహియించి

లయలు హొయలనుగూర్చి -అభినయంబున గూర్చు

నటనమే కడు రమణము- (యీ) రంభ నాట్యమె విఖ్యాతము

 

కాలిగజ్జల రవళి- మేఘనినదము బోలు.

కనుకొనచూపులె- మెఱపు తీవలసాటి.

చిరుమందహాసంబు- తళుకు తారక తోడు.

మేనివంపుల సొంపు- సితచంద్రికల సమము....../సంగీత/

 

భువి తపములుచేసి- దివిజేరగా వచ్చి.

నా నాట్యవిభవంబు- కనులారగాజూచి.

తమపుణ్యఫలముల- పొందితిమని పొంగి.

ఆనందడోలికల- తామూగిపోరే................./సంగీత/

 

(ఆటా పాటా ముగుస్తుండగా నారదుని ప్రవేశం- రంభ నిష్క్రమణము)

 

నారద:- నారాయణ... నారాయణ...నారాయణ...

 

ఇంద్ర:- నారదమునీంద్రులకు అభివాదములు. దయచేయుడు మునీంద్రా..ఆసీనులుకండు.

 

నారద:- శుభమస్తు.(కూర్చొండును)

 

ఇంద్ర:- బ్రహ్మమానసపుత్రులూ, త్రిలోకసంచారులూ, అయిన మీరాకలోని పరమార్థం తెలుసుకోవచ్చునా స్వామి?

 

నారద:- ఆఁ అర్థమూ, పరమార్థమూ ఏమున్నది సురపతీ! లోకసంచారిని, ఒకసారి మిమ్ము చుచిపోవుదమని వచ్చితిమి. అవాంతరములేమియు లేక మీ పరిపాలనము సుభిక్షముగ సాగుచున్నదిగదా!

 

ఇంద్ర:- మునీంద్రా! తమవంటి తపోధనుల ఆశీర్వాదము లున్నంతవరకు  మా కెటువంటి లోటూ రాదకదా! ఐననూ సర్వజగద్రక్షకుడైన శ్రీహరి మాకు రక్షగానుండ మాక్షేమము వేరుగా నరయవలయునా?

 

(ఇంతలొ అరుణవర్ణం రంగస్థలాన్ని ఆక్రమిస్తుంది " ఓం నమో బ్రహ్మదేవాయ" అన్న అష్టాక్షరీ మంత్రం మెల్లగా ప్రాంరంభమై తీవ్రస్థాయికి చేరుతుంది. ఇంద్రలోకం కదిలినట్లు కనబడుతుంది. గాలులు వీచిన శబ్దం పెరుగుతుంది. తర్వాత నెమ్మదిగా సామాన్య దశకుచేరుతుంది. ఇంద్రుడు భయకంపితుడై..)

 

మహాత్మా! ఏమి యీ హఠాత్సంఘటన.

 

నారద:-మహేంద్రా..అదియే నాకునూ అవగతము కాకున్నది. ఉండుము. (కళ్ళుమూసుకొని) ఆఁ! ఇప్పుడర్థమైనది. ఆ విరించి అష్ఠాక్షరీమంత్ర జపము,  విశ్రవోబ్రహ్మ తనయుడైన దశకంఠునిది.

 

ఇంద్ర:-ఐన, ఆ మంత్రధ్వని నాకమున ప్రతిధ్వనించుట,  మహోష్ణ తీక్ష్ణ ప్రభంజనము మనపై వీచుట....

 

నారద:- అది దశకంధరుని తపోగ్నిజ్వాల ప్రభావము మహేంద్రా! అతడు సామాన్యుడా?

 

ఆ.వె. ఘోరతపము జేసి ధీరత తానిల్చి

           తలలు తరిగినాడు విలయ లీల

           వహ్నికీల యనగ వనమందు వెలయుచు

           ధాత దించు నిజము ధరణికతడు.

 

అతని తపస్సు ఇప్పటికి పదివేల సంవత్సరములు పుర్తి కావచ్చినది. వేయిసంవత్సరముల కొకటి చొప్పున తనశిరముల నొక్కొక్కటి యజ్ఞగుండమున వ్రేల్చుచూ తపమును కొనసాగించుచున్నాడు. ఇక మిగిలినది ఒక్క శిరస్సు మత్రమే.

 

ఇంద్ర:- (నవ్వి) మిగిలిన ఆ ఒక్క శిరస్సును సైతము త్రెంచుకొనును కాబోలు. మూర్ఖుడు.

 

నారద:- (చిన్నగా నవ్వి) మహేంద్రా! ఏమినీ వెఱ్ఱి. అతని తపాగ్నిజ్వాలావీచిక నొకదానిని యిపుడేకదా మనము చవిచూచితిమి. అది బ్రహ్మలోకము మాత్రము చేరియుండదా, పరమేష్థిని కదిలించియుండదా? ఆలోచించిన కొలది దశకంఠుని తపము ఫలించుననియే నా నమ్మకము.  ఇంద్ర:- మునీంద్రా! అట్లైన...

 

శా: రక్షోవీరులవల్ల బాధ సమసెన్ రాజీవనేత్రుండు మా

         పక్షం బెంతయు నిల్చి మమ్ము దయ గాపాడంగ. నేడీగతిన్

        కక్షన్ బూని దశాననుండు బహుదా కాకల్ రగుల్ గొల్పుచున్

        దీక్షన్ జేసితపంబు, మించదలచెన్, ధిక్కార మెట్లోపుదున్.

 

నారద:- ఏదియేమైనప్పటికిని కానున్నది కాకమానదు. అంతయూ విధివిలాసము. విధికృతమును దప్పింప నెవరితరము. ఎందులకైనా మంచిది. ఇప్పటియీ విపత్కర పరిస్థితులనుండి కాచుకొనుటకు కడు జాగరూకుడవై మెలగుము.. ఇక నే పోయివత్తును. నారాయణ.. నారాయణ. (వెళ్ళును)

 

మూడవ రంగము

 (గోకర్ణాశ్రమప్రాంతమున దశకంఠుడు అగ్నికుండము వద్ద నిలబడి చేతులుసాచి)

 

దశకంఠుడు:- ఓం నమో బ్రహ్మదేవాయ.. ఓం నమో బ్రహ్మదేవాయ..ఓం నమో బ్రహ్మదేవాయ.. శ్రీసత్యలోకాధినేతా! దేవిశారదనేలు దివ్యస్వరూపా!చతురాననా! సకలలోకనిర్మాతా! ప్రాణప్రదాతా! ధాతా! విధాతా! ఙ్ఞానవిఙ్ఞానమూర్తీ! ఆద్యంతరహితా! కరుణించి వరములీయ రావా! పరమేష్ఠీ! కోరిన వారల కోర్కెలు దీర్చి మనుపుదువను సత్యమును వమ్ముసేతువా? నిష్టాగరిష్ఠుడనై విషయసుఖంబుల త్యజించి పదివేల సంవత్సరములుగా తపించుచున్నానే... చాలదా? ప్రభూ! నిజకంఠ కవోష్ణరుధిరధారల అర్ఘ్యమిడితినే.. అదియునూ నీకు తృప్తినీయదా? దేవా! ఏలనాపై నీ కనుగ్రహము కలుగదు. భక్తమందారా! భవభయహరా! ఏల నాపై మీ కింత కఠినత. పరమేష్టీ! ని నిరాదరనకు గురై నేనిక జీవించుట వృధా! కానిమ్ము. మిగిలిన నా యీ దశమశిరఃఖండన మోనరించి నికు నైవేద్య మిడెద గాక!

 

తే.గీ.  కరుణ ననుగావ మీ కిచ్చ గలుగ దేని

          తపము నిష్ఫలంబగుటయే తప్పదేని

          వశమె నాకింక జీవింప వసుధ మీద

         దేవ! గైకొమ్ము శిరమెదే ద్రెంతు నిపుడు

.

  (ఒరనుండి ఖడ్గము దూసి తలనరికికొన యత్నిస్తూ)

 

నమో బ్రహ్మ దేవాయ! నమో బ్రహ్మ దేవాయ!నమో బ్రహ్మ దేవాయ!

బ్రహ్మ:- (ప్రత్యక్షమై) దశకంధరా! శాంతింపుము. నీ తపస్సుకు త్యాగమునకూ మెచ్చితిని. వరములీయ వచ్చితిని. కోరికొమ్ము.

 

దశ:-  (సంతోషముతో) సత్తపోనివహాభీష్ట వరప్రదాతా!

 వాగ్దేవీమనోనేతా! నమోనమః. దేవా నీవు మహాగణంబులకు ఆధారభూతుడవు. సకల విద్యలూ నీయంద నిక్షిప్తములు. సర్వార్థసాధనములకు సాధనీయుడవీవ. ఆత్మనిష్ఠాగరిష్ఠులకు ధ్యేయంబీవ. సమస్త చరాచర భూతసృష్ఠి విఙ్ఞాతవు. దేవా! నీ దర్శనభాగ్యమున నా జన్మ ధన్యతగాంచినది.

 

బ్రహ్మ:- కైకసీ నందనా! నీ తపమునకు మిగుల ప్రసన్నుడనైతిని. ఇక నీ ఇచ్ఛవచ్చిన వరముల కోరికొమ్ము. ప్రసాదించెదను.

 

దశ:- ఆహాఁ ! ధాతా! మహా ప్రసాదము

 

ఉ: దేవ! శుభాశుభస్థితులు,  దేవనరాసురముఖ్యులొందగా

       నీవెయొనర్తు వాద్యుడవు. నీకొక విన్నప మాచరించెదన్

      జీవులు మృత్యువన్న వెర సెందుదురుగ్రవిరోధి మృత్యువే

      కావున తద్భయంబు వెలిగా బ్రతుకన్ వరమీయవే కృపన్.

 

దేవా! గరుడాదిత్యనభశ్చరాసుర మరుద్గంధర్వ సిద్దర్షిభాస్వర విద్యాధర యక్ష కిన్నెర పిశాచప్రేత రక్షఃఫణాధర భూతగ్రహ విశ్వ సాద్య వసు రుద్రశ్రేణి చేత నాకు మరణము లేకుండా వరము ప్రసాదిపుము.

బ్రహ్మ:- తథాస్తు...

 

ఉ:  కోరిన నీ వరంబులను కూరిమి మీరగ మెచ్చి యిచ్చితిన్

       వీరుడవై ధరన్ మిగుల విఙ్ఞతతోడ మహోన్నతుండవై

      మేరలుమీరి నీ యశము మెప్పుగ లోకము లాక్రమింపగన్

      దార సహోదరుల్ సుతులు దక్షత గొల్వగ సౌఖ్యమందుమా!

 

దశ:- ధన్యోస్మి ధాతా! ధన్యోస్మి.

 

బ్రహ్మ:- దశకంధరా! అసాధ్యవరంబుల నర్థించితివి..మంచిది. కానీ , నరవానరుల తలుపవైతివే.. కారణం.

 

దశ:- (నిర్లక్ష్యంగా) నరులూ వానరులూ.. (నవ్వి)  ఆఁ ! అల్పజీవులు . వారిచే అపాయంబును శంకించునంతటి భీరువు కాడీ దశకంఠుడు. అరివీర భయంకర దోర్దండ పరాక్రమోపేతుల నుక్కడగించు వరంబులు మీచే బొందియుండ వారేంత వారి బలమెంత? వారు మావైపు కన్నెత్తి చూడ సాహసింతురే.

 

బ్రహ్మ:- (తలయూపుచూ) మంచిది..దశకంధరా.. మంచిది.

 

(తెరవాలును)

నాల్గవ, రంగము.

 

(తెర ముందే నారదుని పాట)

 

చరణము-3

 

దశకంధరునీ - తపము ఫలించి

అసురన్వయమును - గావనెంచగా

మాతామహుడౌ - సుమాలి చెంతకు

రసాతలమునకు - బయలుదేరెగా.........../నీరద/

 

(తెర తొలగును)

(సుమాలి, ప్రహస్తుడు ఆసీనులై వుంటారు)

 

నారద:-(ప్రవేశిస్తూ) నారాయణ... నా..(తన్ను తాను అదుపు చేసు కొనును)

 

సుమాలి:- నారదమునీంద్రులకు అభివాదములు.

 

నారద:- విజయోస్తు.

 

ప్రహస్తుడు:- (నమస్కరించి) దయచేయండి మహర్షీ! యీ ఆసనము నలంకరించండి.

 

నారద:- (కూర్చొని) సుమాలినాయకా! నీ శ్రమ ఫలించిందయ్యా! నీ దౌహిత్రుడు దశకంఠుడు తపమున బ్రహ్మను మెప్పించి అమోఘ మృత్యుంజయ వర సంపన్నుండైనాడు. యీ శుభవార్త ముదుగా మీ కెరిగింప వచ్చితిని.

 

సుమా:- (సంతొషముతో) ఆఁ ! నామనుమడు తపమున సఫలీకృతుడై బ్రహ్మచే అమోఘ వరములు బడసెనా? ఎంతటి శుభవార్త! మహర్షీ! నా ఆనందమునకు మేరలేకున్నది.

 

నారద:- ఒక దశకంఠుడే కాదు విభీషణ కుంభకర్ణులు కూడా అజుని మేప్పించి వరముల బొంది సంతసమున రసాతలము జేరనున్నారు.

 

సుమా:- మహర్షీ! నేతికి నాకన్నకలలు ఫలించు సమయ మాసన్నమైనది.

 

ఉ:  పెంచితి పెద్దజేసితి నభేద్య మహారణ విద్యలన్నిటన్

        మించగ జేసితిన్. మిగుల మేలగు దీక్షల బ్రహ్మదేవు మె

       ప్పించి. వరంబులన్ బడయ బ్రేరణనిచ్చితి పంక్తికంధరు

       న్నంచిత సత్వు జేసితసురాన్వయ మెంతయు మెచ్చ నిచ్చలున్.

 

ప్రహస్త:- మునీంద్రా! ఇది మా రక్షోవంశమునకంతటికిని సంతోషకరమైన వార్త .. నీ ముద్దులమనవడు అంతటి మొనగాడేనని నేనెప్పుడో తలచితిని. అసురనాయకా! మీ సుమాలి నామధేయము సార్థకమైనది. క్షీణదశ వహించిన అసురాన్వయారామమును పెంచి ప్రబలముచేసిన మీ జన్మ ధన్యమైనది.

 

చం:  నిలచితిరయ్య మీరు కడు నిమ్న దశన్ స్వజనంబుగావగన్

          తలచిరయ్య దైత్యుల ముదంబె మనంబున వీడ కెన్నడున్

         వలచితిరయ్య కష్టముల వంశముగావగ నెల్లవేళలన్

         తలపగ మాలివైతివి సదామముగాచి సుమాలి నాయకా.

 

నారద:- ఔను ప్రహస్తా! నీవు నిక్కము బల్కితివి. సుమాలినాయకా! రుద్రదేవుని త్రినేత్రములనందగు మీసోదర త్రయము లోకప్రసిద్దము. పక్షపాతియైన విష్ణువు వేధించి వెంటాడి మీసోదరులైన  మాలిని నిష్కారణముగా వధించిననాటినుండి సర్వమునూ నే నెఱుంగుదును.

 

సుమా:- ఔను ఆ విష్ణువు మా స్వదేశమైన లంకలో మమ్ముల నిలువనీక వెంట కష్టముల పాల్జేసెను. కాలము కలిసిరాక మేము కుటుంబసమేతముగా లంకను వీడి రసాతలమునకు తరలి రావలసి వచ్చినది. నా లంకను నే నెన్నటికినీ మరువలేను.

 

శా:  శ్రీలంకానగరంబు రాక్షసులకున్ శ్రేయబు గూర్పంగ శ్రీ

         కైలాసంబునకున్ సమంబగు విధిన్ గట్టించి దట్టించి శ్రీ

        శైలాధీశు కృపన్ మహామహిమలన్ సాధింప సంప్రీతిమై

        కాలం బెంతయు సానుకూలమయి మా కయ్యెన్ జయం బీధరన్.

 

నారద:- ఔనౌను.అట్టి మీ లంకాసామ్రాజ్యమును మీకు కాకుండా చేసి విష్ణువు చాలా అన్యాయము చేసె ననక తప్పదు.

 

ప్రహ:- ఆ గరుడగమనునకు మనపై అకారణ ఆగ్రహమెందుకోగదా!

 

సుమా:-అతనికి మనము చేసిన యెగ్గేమికలదు? సురలకూ మనకూ సరిపడదుగనుక, సురపక్షపాతము వహించి మనపై శత్రుత్వము వహించె.

 

                   ఆ:వె:   ఓర్వలేని సురలు ఒక్కటై హరి జేరి

                               కానిపోని కల్ల కథలుజెప్పి

                               మనసు విరిచి హరిని మాపైకి దోలిరి

                               నీతి గలదెచేపుమ! నిర్జరులకు.

 

ఆ దేవతలమాట విని విష్ణువు మనపై పగబూని దండెత్తివచ్చె.

 

ఆ:వె;  గరుడవాహనుండు కడువేగ పైవచ్చి

            అసురయోధవరుల హత మొనర్చి

            నిలువనిడ లేని నిర్భాగ్యులను జేసి

           లంక విడువజేసె లావు జెఱచె.

 

ప్రహ:- ఇక వారి ఆట కట్టు. ఆ విష్ణువును సైతమూ యెదిరిన్చగల ధీరుణ్ణి ఇన్నాళ్ళకు మనము పొందగల్గితిమి.

 

సుమా:- ఔను. మన దశకంఠుడంతటి సమర్థుడే. వాడిపైనే మన  ఆశలన్నీ నిలుపుకొన్నాను. ఎంతో కష్టనిష్టురములకోర్చి, వ్యయప్రయాసల భరించి విశ్వకర్మ చేత అత్యంత సుందరముగా నిర్మించుకొన్న లంకాపురిని తిరిగి ఆక్రమించి ఆనందము చేకూర్చగలడని నా విశ్వాసము.

 

నారద:- అసురనాయకా!

 

తే:గీ;  నిజము నీవాంఛ నెరవేర్చు నీ మనుమడు.

             లంక తాగెల్చు పోగొట్టు సంకటముల

             కల్ల గావయ్య,  మీకన్న కలలు పండు

           పూర్వవైభవ స్థితులింక పొందగలవు...

 

మీ దౌహిత్రుడు యీ పాటి మీ కోరిక తీర్చకపోడు. శుభం.. ఆఁ ఏక్షణమున నైనను మీ మనవడు మీవద్దకు రావచ్చును. నేనిక వేళ్ళివచ్చెద.. నారా...(నాలుక కరచు కొని నిష్క్రమించును.సుమాలీ, ప్రహస్తులు నవ్వుకొందురు)

 

ప్రహ:-ఈ నారదుడు మన వద్ద హరిని నిందించుట కేవలమూ నటన.అతడు మహా హరిభక్తుడు.

 

సుమా:- నిజమే... కానీ మన దశకంఠుడు...

 

ప్రహ:-  ఆఁ... వార్త చేరవేయుటలో యే అబద్దమూ ఉండదు. దశకంధరుని తపోవిజయమును యే మాత్రమూ సందేహించ పనిలేదు. వార్త చేరవేయుటలో నారదుని మాట నిత్య సత్యము.

 

(బయటినుండి--రాక్షసనాయకా! మీ దౌహిత్రుడు దశకంధరుడు తపోవనము నుండి   విచ్చేసి మీ దర్శనమునకై వేచియున్నారు)

 

సుమా:- (సంతోషముతో) వెంటనే ప్రవేశముకల్పిచండి.

 

దశకంఠుడు:- (వచ్చి) అసురాన్వయసంరక్షణాదీక్షాదక్షులూ అవక్రవిక్రమోపేతులు, మన్మామాతామహులూ నైన సుమాలీనాయకులకు ఇవే దశకంధరుని శతకోటి ప్రణామములు.

 

సుమా:- శుభమస్తు! రా నాయనా రా! నీ రాకకోసమే మేము వేయి కనులతోవేచియున్నాము. సౌఖ్యమేకదా!

 

దశ:- మీ అమోఘ ఆశీర్వాద బలమువలన మా కన్నీ శుభములే మాతామహా! (ప్రహస్తుని నైపు తిరిగి) మామా! (అంటూ కౌగిలించుకొనును)

 

ప్రహ:- పంక్తిహంధరా! ఇప్పటివరకు మీ తపోవిజయములను నారదమహర్షి వల్ల తెలిసికొని ఆనందపరవశులమైతిమి.

 

సుమా:- ఔను. విరించిని మెప్పించి అమోఘ వరములను బొందినందులకు మాకానందముగనున్నది.

 

దశ:-తాతా! బ్రహ్మ వరప్రసాదితుడనగు నేను జరామరణముల కతీతుడను, అజేయుడను. నాకిక చతిర్దశభువనములలో యెదురు లేదు తాతా యెదురు లేదు.

 

ప్రహ:- మహదానందము దశకంధరా మహదానందము.

 

సుమా:- ఇన్నాళ్లకు మా కన్న కలలు నీ ద్వారా సఫలీకృతము చేసుకోగలననే ధైర్యము కలిగినది నాయనా! ఈ శుభఘడియ కోసమే నేనిన్నేళ్ళు నిరీక్షించితిని.

 

దశ:- సెలవీయండి మాతామహా! నానుండి మీ రేమహత్కార్యము నిర్వహింప నెంచితిరో వెంటనే సెలవిండు. తప్పక నెరవేర్చెదను.

 

సుమాలి:- విశ్వకర్మ నిర్మితము సాక్షత్తు కైలాససమమూనైన లంకారాజ్యము మన అధీనమునకు రావలె. తోయధి పరిఘయై దుర్భేధ్యమూ, ఆయతస్థితి త్రికూట మధ్యమున నొప్పారునదియైన లంక నాకు కావలె. పసిడికోటల,  ప్రభాసిత రత్నవిశదచిత్రములైన వివిద సౌధముల నలరారు లంక నాకు కావలె. భర్మనిర్మిత సాలభంజికాకలిత నిర్మల కలధూత నిబిడ హర్మ్యముల లంక నాకు కావలె. మహనీయ హాటక మణిగోపురముల నలరారు లంక నాకు గావలె...

 

దశ:- ఏమిటి మాతామహా! మీరంటున్నది. లంకనేమిటీ నేను జయించడమేమిటీ? మనమాక్రమించుటకూ, జయించుటకూ అదేమైనా శత్రురాజ్యమా?

 

సుమాలి:- అది శత్రురాజ్యమా, మిత్రరాజ్యమా అన్నదికాదు ప్రశ్న,  నాకు లంక కావలె. అది నా చిరకాలవాంఛ.

 

దశ:- లంక చాలా అందమైనది.బహుశా మీరు అందు నివాసమేర్పరచుకొన నెంచితిరి కాబోలు. మంచిది. మా అన్నగారితో ఒకమాటచెప్పి,  అందుకు వలసిన యేర్పాట్లను వెంటనే గావించెద.

 

సుమాలి:- అక్కరలేదు.ఒకరి దయాదాక్షిణ్యములతో నే నక్కడ జీవించ నక్కరలేదు. మొదట ఆ కుబేరుని పారద్రోలి లంక నాక్రమించు. అదియే నాకు కావలసినది.

 

దశ:- తాతా! మి కోరికలోని ఆంతర్యము నా కర్థము కావడములేదు. నిష్కారణముగా నా సోదరునిపై దండెత్తి బాధించమందురా? పెద్దవారైన మీరనవలసిన మాటలేనా యివి?

 

సుమాలి:- ఇందులో అక్రమమిసుమంతైననూ లేదు. లంక మాది. అది మా స్వయంనిర్మితము. దానిని తిరిగీ మన అధీనములోనికి తెచ్చుకొనుట యే పరిస్థితులలోనూ అధర్మమనిపించుకొనదు.

 

దశ:- తాతా! నాకేమీ ఆర్థము కావడములేదు. మీనిర్ణయములోని పుర్వాపరాలేమిటో నాకు తెలియడములేదు.

 

సుమాలి:- ఆ వివరాలు మీమామ ప్రహస్తుడు నీకు తెలియజేస్తాడు. విను. , విని మా కలలు కల్లలే జేస్తావో లేక నిజమేజేస్తావో నిర్ణయించి చెప్పు.(సుమాలి నిష్క్రమిస్తాడు)

 

దశ:- (ప్రహస్తునితో) మామా! అరమరికలు లేకుండా విషయ మేమిటో నాకు వివరించి చెప్పు. అటు తమ్ముడాయని ప్రేమతో పలుకరించు అన్న, ఇటు నన్న పెంచి పెద్దజేసి నా  పైననే ఆశలునింపుకొన్న తాత, నా మనసు డోలయమానమై యెటూ తేల్చుకో లేక పోతున్నది.

 

ప్రహస్త:-దశకంధరా! తేల్చుకోవడమంత కష్టమైన పనేమీకాదు. ఆ లంకానగరము అక్షరాలా మీ మాతామహులది. వారు సోదరసహితులై తపమాచరించి బ్రహ్మను మెప్పించి అజేయులై విలసిల్లిరి. విశ్వకర్మను రావించి తమకు నచ్చిన రీతిని శింశుపాశోకవృక్ష సంయుతమైన ఆరామములతో వెలుగొందు లంకను స్వతహాగా నిర్మింపజేసిరి.

 

దశ:- మరేలవారు లంకను పరాధీనమొనర్చిరి? ఇంతకూ మా సోదరుడెట్లు లంకాధీశుడయ్యెను.

 

ప్రహ:- వివరిస్తాను. మీ మాతామహుల వైభవము సురలకు కంటక ప్రాయమైనది. వారి ఆధిఖ్యమును మనవారు అణచివైచిరి. అందులకు వారు వ్యధనొంది వారు విష్ణువునాశ్రయించిరి.

 

దశ;- ఆవిష్ణువు వారి అండ నిలిచెనా?

 

ప్రహ:- చక్కగానూహించితివి. గరుడవాహనుడై లంకపై దండెత్తి మాయాయుద్దమున మా తండ్రులను కలవరపరచి వారిలో మద్యముడైన మాలిని హతమార్చెను. మిగిలిన ఇద్దరూ విష్ణువు నెదిరించి చాలాకాలము పోరిరి. కానీ రానురాను స్వపక్షము క్షీణదశనొందుటచే కొంత యోచించి మా తండ్రి అగ్రజుడైన మాల్యవంతుని వెంటనిడుకొని యీ రసాతలమునకు తరలివచ్చి తలదాచుకొనిరి.

 

దశ:- ఆహా! సరే.. మరి మాఅన్నగారికి యీ లంక యెట్లు లభించెను.

 

ప్రహ:- ఏమున్నది.. జనసంచారము లేని లంకను మీ అన్న కుబేరుడు ప్రవేశించి తన రాజ్యమును స్థాపించు కొనెను.

 

దశ:- అట్లయిన అతని తప్పేమున్నది?

 

ప్రహ:- తప్పులేకపోవచ్చును, కానీ బలపరాక్రమవంతులైన తమ మనుమలూ, కొడుకులూ రాజ్యరహితులై యుండుట, మీదుమిక్కిలి మీ సవతితల్లి బిడ్డడు సంపన్నడైయుండుట, ఆ సంపదలకు మూలము తమ చేజేతులా నిర్మించిన లంక యగుట, సుమాలీనాయకులకు సహింప వీలుగాకున్నది.

 

దశ;- అర్థమైనది మామా! అర్థమైనది. ఇటు నా యోగక్షేమములరసి పెంచి పెద్దజేసిన తాత, ప్రియమైన కోరిక, అటు ప్రేమాదరములకు నెలవైన అన్న.. ఔరా! ఎంతవిషమ పరిస్థితి? మామా దయచేసినన్నుకొంత ఆలోచించు కొననిమ్ము.

 

ప్రహ:- దశకంధరా! ఆలోచించు ఆలోచించేముందు నేనికొక్క విషయముకూడా వివరిచవలసియున్నది.

 

దశ:- ఏమిటది?

 

ప్రహ:- అదినీ జన్మకుగల మూలము. ముఖ్యముగా నీవు తెలిసికోవలసిన విషయము.

 

దశ:- ఊ!.. చెప్పండి.

 

ప్రహ:- నాయకులు సుమాలి వారికి పుష్పోత్కట, కైకసి, కుభీనసి యను మువ్వురు తనయలు, అందు పరమోత్తమురాలు నిను గన్నతల్లి కైకసి. ఆమె ద్వారా మీ తాత తన పగ తీర్చుకోదలచెను. రాక్షసలోక సంరక్షణార్థము ఆమెను వేడుకొన్నాడు.

 

దశ:- ఏమని?

 

ప్రహ:- మహాతపశ్శాలి, తేజోవిరాజితుడునగు విశ్రవోబ్రహ్మ నెటులైనా వరించి అతని వలన బ్రహ్మతేజోవిరాజితుడై రాక్షసులకు ఉచ్ఛస్థితి కలిగించు కొడుకును కని యిమ్మని.

 

ఆ:వె:  దనుజకులము గాచు దక్షుడొకడు కలుగ

            విశ్రవు సతివౌచు వెలయు మనిన

           తండ్రి యాఙ్ఞ దాల్చి తనయుని నిను గని

           నీదు తల్లి యిచ్చె నిన్ను మాకు.

 

దశ:- (స్వగతం) నాజన్మకు ముందే నాపై యిన్ని ఆశలు పెంచుకొన్నారే...

 

ప్రహ:- దశకంధరా! చెప్పవలసిన విషయము లన్నియు చెప్పితిని. ఇక నీ నిర్ణయముపై మా అదృష్టము ఆధారపడియున్నది.  బాగుగా ఆలోచించి నీ నిర్ణయము తెలుపు.(అని ప్రహస్తుడు నిష్క్రమిస్తాడు)

 

దశ:- (ఆలోచనలో మునిగి పొయి చింతాక్రాంతుడై) ఏమిటి నా కర్తవ్యము. విరించివరములకై తపించునాడైనా యింత మనఃక్లేశము పొందనైతినే.. మాతృపక్షమా? పిత్రుపక్షమా?  ఎటు... ఎటు.. అన్న నిర్జనప్రదేశమైన లంకను బాగుచేయించుకొని అనుభవించుకొనొచున్నాడు. అతనిని ఉన్నపాటున నిర్దాక్షిన్యముగా లంకను విడిచి వెళ్ళమనుటెట్లు...

 

ఉ:  ఆదరమొప్ప బిల్చు నను నంకము జేర్చుక కౌగిలించు నా

       సోదరుడీతడంచు కడు సూనృతవృత్తిని గారవించు నా

      వేదన సంతసంబు తనవేనని యెంతయు కుందు బొంగు నా

      వేదన కల్గెనాకు దయవీడి చరించగ నేమి చేయుదున్.

 

మాతాతల నా  హరి హింసించెనని వినియూ నా కాతనిపై నిసుమంతైనా క్రోధము కలుగకున్నది. పైగా శ్రీహరిపై నాకు భక్తి ప్రేమలే కలుగుచున్నవి. ఈ విడ్డూరభావము నా మనమున కల్గుటకు హేతువేమిటో తెలియకున్నది. ఇప్పుడు నా కర్తవ్యమేమి? ఔరా! ఎంతటి విషమ పరిస్ఠితి.

 

కం:  దండింపవలయు భ్రాతను

         పండింపగ తాతకలలు పాపంబకన్

         నిండున్ మనమున ఖేదము

         పొండంచు గదిమి సుమతుల పోడిమి చెరుపన్.

 

(ఆకాశవాణి వినిపిస్తుంది)

 

ఆకా:- పంక్తికంధరా!

 

దశ:- ఎవరూ?..(ఆకాశం వైపు చూచును)

 

ఆకా:- నేను అభ్రభారతిని, అశరీరవాణిని..

 

దశ:- ఓ!.. ఆకాశవాణి! ఏమిటినీ సందేశము?..

 

ఆకా:- దశవదనా! నీవు సమన్యుడవు కావు "జయుండను" శ్రీమన్నారయణుని ద్వారపాలకుండవు. నీ తమ్ముడు కుంభకర్ణుడు నీ తోటి దవ్వారికుడు "విజయుడు" సనకసనందనాది మునివరుల శాపమున రాక్షసులై జన్మించితిరి.

 

దశ:- నిజము కావచ్చును. అందుకే నాకు నారయణుడన్న అవ్యక్తభక్తిభావము కలుగుచున్నది.

 

ఆకా:- సందేహించ పనిలేదు దశకంఠా! నీవు నిక్కువముగా జయుడవే.. గత జన్మమున హిరణ్యకశిపుడవై మునుల శాపమును ఒకవంతు అనుభవించి నరహరి నఖఘాతముల జన్మ పరిసమాప్తము గావించితివి.

 

దశ:- ఆఁ!...

 

ఆకా:- దశకంఠా! ఇంకెన్నాళ్ళు కాలము వృధా చేయుదువు. హరినాహ్వానించు. జన్మఫలమును త్వరగా అనుభవించు. తొల్లింటి నీ విష్ణుసాన్నిద్యమునకు దారి సుగమము చేసుకో...

 

దశ:- నా కర్థమగుట లేదు నేనేమిచేయుదును.

 

ఆకా:- పిచ్చివాడా! వైరానుబంధమునకన్నా సులభమార్గము లేదని నీకు తెలియదా! కానిమ్ము, హరికయిష్టము కలిగించు కృత్యములకు పాల్పడు. సాధువుల బాధించు నిరపరాధుల పీడించు. వారి ఆర్తనాదములే హరిని క్రిందకు దించగలవు నీ కార్యము సఫలీకృతము గావింప గలవు.

 

ఆకా:- కైకసీనందనా! దేవగంధర్వయక్షరాక్షస కిన్నెరకింపురుష నాగులనుండి భయములేకుండు నట్లు వరముల బడసితివి. కానీ నరవానరుల విస్మరించితివి.

 

దశ:- కాదు.. అల్పులని వారిని గణింపనైతిని.

 

ఆకా:- హరియవతరించుటకు ఇక అదే మార్గము. ఇక ఆ దారిని త్వరగా యేర్పరచుకో. తద్వారా తరించు.. తరించు.. తరించు....

 

దశ:- ఇప్పుడు నా  కర్థమైనది. నా జన్మకు పూర్వాపరములెల్ల  తెలియ వచ్చినవి. ఇక నేను తరించుటకుగల దగ్గరి మార్గము సుజన భంజనము. అది మత్సహోదరుడు కుబేరునితో మొదలు. అది పిత్రుపక్షమునకయిష్టము, మాతృపక్షమునకిష్టము గావచ్చును. అయిననేమి  నా లక్ష్యమే నాకత్యంత ముఖ్యము. శ్రీహరిని నా వైపు ఆకర్షించుటకు ఇదే సరియైన మార్గము. నేటి నుండి నా స్వామి నారాయణుని హృదయమున నిలిపి కర్కశత్వమును మాత్రమూ బహిర్గతమొనర్చెద నారాయణా నాపాలి దైవమా! ఇకనీవే నా కథానాయకుడవు. నా యీ జన్మకిక భరతవాక్యమును పలికి నన్ను నీ సన్నిధికి చేర్చుకో దేవా! నా మనోభీష్టము నేరవేరునట్లు నన్ననుగ్రహించు... ఓం నమో నారాయణాయ. ఓం నమో నారాయణాయ ఓం నమో నారాయణాయ.(ధ్యానంలో కూర్చొనును- కాసేపటికి ప్రహస్తుని ప్రవేశం)

 

ప్రహ:- (వచ్చి) దశకంధరులు యే నిర్నయమునకు వచ్చిరో మరి?.

 

దశ:- మామా! ప్రహస్తా! మీ సలహాయే మేము పాటించ నెంచితిమి. అసురనాయకుల ఆఙ్ఞ శిరసవహించ నెంచితిమి. ఇక నేడే  మీరు తరలి వెళ్ళుడు. కుబేరునకు మామాటగా నెరిగింపుడు.

 

ప్రహ:- రాయభారమా!

 

దశ:- ఔను.. వెంటానే లంకను మాకప్పగించి బయటకు నడువమని కుబేరునితో మామాటగా చెప్పుము.

 

ప్రహ:- కాదన్నచో!

 

దశ:- బలవంతమున బయటకు పంపవలసి వచ్చునని హెచ్చరించి మరీ రమ్ము.

 

ప్రహ:- సంతోషము.. చాలా సంతోషము. యీ విషయమిప్పుడే సుమాలీనాయకుల కెఱిగించి, వారికి కర్ణపేయము గావించి రాయబారము నెఱపెద. సెలవు.

 

(తెరపడును)

 

 

ఆరవ రంగము

(ఆశ్రమ ప్రాంతము-నారదుడు గానచేస్తు ప్రవేశము)

 

పాట-చరణము 4

నారాయణనీ - నామస్మరణము

మహదానందము - పాప హరణము

ఆశ్రితపోషా - అరవిందాక్షా

మునిజన హృదయ - విహారీ హరీ

 

ఆహాఁ ఈ వనప్రాంతమెంత ఆహ్లాదకరమై యున్నది. ఇక్కడ వెలసిన యీ ఆశ్రమము రమణీయముగానున్నది. మెన్నడునూ యీ ప్రాంతమున ఆశ్రమ మున్నట్లెరుగను. ఏదో నూతన నిర్మానము కాబోలు. బహు చక్కని రూప కల్పన. వాస్తువిద్యానిపుణుని హస్తమిందున్నదని చెప్పకనే చెప్పుచున్నది. వెళ్ళి పరికించెదగాక.(రంగస్థలము దాటి వెళ్ళును-మండోదరి పూలుకోయుచూ పాటపాడుతూ ప్రవేశించును)

 

మడోదరి:-పాట

శివపూజలుసేయ - తలచితినోలేదో

తలయూపి సమ్మతి - తెతిపినదీ వని

చిన్నిపూవులని - మముమరువకుమని

సత్వగుణమునకు - సామ్యము మేమని

మా సితవర్ణము - స్వామికి ప్రియమని

కోరిపిలిచెనా - తుమ్మి పూవులూ........../శివ /

 

మాదళములు ఆ -  మహదేవునకూ

మరిమరి ఇష్టము- తీసుకపొమ్మని

అర్చన చేయగ - తగుదుము మేమని

కొమ్మలు వంచెనా -  బిళ్వ భూజములు../శివ/

 

శివుసిగ నెక్కెడు - ఉత్సాహంబున

కొలనిదరి వరకు - తామేజరుగుచు

మముగొని పొమ్మని - తొందరచేయుచు

ననురారమ్మనె - తెల్లతామరలు..../శివ/

 

నారద:- (ప్రవేశిస్తూ) నారాయణ..నారాయణ..రారాయణ...

 

మయుడు:- (గ్రంధ పరిశీలనము ఆపి అరుగుమీదనుండి లేచి) నారద మునీద్రులకు ప్రణామములు.మీరాక మాకు మహదానందకరము. మీపాదస్పర్శచేమా ఆశ్రమము పునీతమైనది. (అరుగు చూపించగా కూర్చొండును)

 

నారద:- (ఆశ్చర్యంగా) మయశిల్పీ! తమరు.. ఈ ఆశ్రమమున...

 

మయుడు:- నిజమే.. ఈ మయుడు ఇక్కడ ఆశ్రమవాసము చేయుటేమిటని తమకు ఆశ్చర్యము కలుగుట సమంజసమే. మహాత్మా తమకు తెలియనిదేమున్నది. విధివిలాసము. ఎవని  జీవితమున ఎప్పుడు యే మార్పులు సంభవించునో యెవరి కెరుక.

 

నారద:- మహాశిల్పీ! ఏమిటి మీ నిర్వేదము? ఇంతకూ మీకేమైనది?

 

మయ:- ఏమున్నది మహర్షీ నా భువననిర్మాణ కళాచాతుర్యమునకు మెచ్చి దేవతలు నాకు "హేమ" యను అప్సర కాంతను కానుకగానిచ్చి సత్కరించిరి. నేనునూ మహదానంద భరితుడనై హేమను నా బహిఃప్రాణముగా చూచు కొంటిని. మా ప్రేమకు పంటగా మండోదరి యను కుమార్తెను, మాయావి, దంధుభి యను పుత్రులను బడసితిమి. చీమకైనను హాని చేయని నాపై సురల కెందుకు కోపముగల్గెనో యెరుగను. నా హేమను వారు తీసుకొనివెళ్ళిరి. దేవర్షీ! నామనసు గాయపడినది. నాకు అన్నాహరములు సహించుటలేదు. ఇక నేను అచ్చట నుండాజాలక ఇటు జేరి, యీ ఆశ్రమమును నిర్మించుకొని నా కుమార్తెతో ఇక్కడ జీవించుచున్నాను.

 

తే:గీ;  పెనుజడత్వము తొలగించి ప్రేమ నేర్పి

             మధురభావ మదేదొ నా మదిని నింపి

వలచి వలపించి నా హేమ వదలి పోయె

బ్రతుకు భారంబుగామారె భవిత మాసె.

 

ఇప్పుడు నాకింక యే ఆశయూ లేదు. నా ముద్దుల బిడ్డకు తగిన వరుని గూర్చి నిశ్చింతగా తపమాచరించుకొంటూ శేషజీవితమును ప్రశాంతముగా గడిపెద.

 

నారద:- చక్కని నిర్ణయము. మయమహాశయా!

 

తే;గీ: అరయ సుఖదుఃఖ మిశ్రమం బౌను బ్రతుకు

           కాదు ఒకరీతి గడవంగ కాలమెల్ల

           మనసు దిటవొనర్చుక నిక మనగ వలయు

          ధాత వ్రాతను చెరుపంగ తరమె చెపుమ.

 

మయ:-(పూల సజ్జతో వస్తున్న మండోదరిని చూపిస్తూ) మహర్షీ నాచిన్నారి తల్లి మండోదరిని ఆశీర్వదించండి.

 

మండోదరి:- మునీంద్రులకు వందనములు.

 

నారద:- శుభమస్తు! శీఘ్రమేవ కల్యాణ ప్రాప్తిరస్తు.

 

మయ:- అమ్మా మండోదరీ! మునీంద్రుల సేవ సామాన్యులకు దుర్లభము. నీవీ  దేవర్షిని సేవించు తల్లీ! నేనిప్పుడే ఫలహారముల సమకూర్చెద. (వెళ్ళును మండోదరి కలశముతో నీరు తెచ్చి నారదుని పాదములు కడిగి తలపై చల్లుకొనును తన చెరుగుతో పాదములద్ది నమస్కరించును)

 

నారద:- కల్యణీ! నీ భక్తికి కడుంగడు సన్తసించితిని.(కాసేపు యోగముద్రలో వుండి సర్వము గ్రహించి) నీవు పరమ పవిత్రామతల్లులలో అగ్రగణ్యవు కాగలవు. ఈ పుడమి నిల్చునంతకాలము నీ పేరు నిలచివుండగలదు. లోకప్రఖ్యాతుడు, మహిమాన్వితుడు, మహాపరాక్రమవంతుడు నీకు భర్త కాగలడు. వీరపత్నిగా,  వీరమాతగా నీవు జగద్విఖ్యాయిని గాంచగలవు...లే తల్లీ..(ఇంతలో మయుడు ఫలములను దెచ్చి నారదునకు అందించును.) మయమహాశయా! నీ యీప్సితము సఫలముకానున్నది నీ కుమార్తె వీరపత్నిగా లోకప్రసిద్దము గానున్నది. మీకు శుభం కలుగుగాక. ఇకనే పోయివత్తును నారయణ...

 

మయ:- మహర్షీ! మీ ఆశేస్సులే మాకు రక్ష.

 

నారదుని పాట:

అనిల తరళ కువలయ నయనేనా!

తపతిన సా కిసలయ శయనేనా!

యారమితా వనమాలినా!

 

యారమితావనమాలినా! హరీ

యారమితావనమాలినా!

 

వికసిత సరసిజ లలిత ముఖేనా

స్ఫుటుతినసా మనసిజ విసిఖేనా

అమృత మధుర మృదుతర వచనేనా

జ్యలతినసా మలయజ పవనేనా!....../యార/

 

(తెర వ్రాలును)

 

 

 

ఆరవ రంగము

 

(విశ్రవోబ్రహ్మ ఆశ్రమము. విశ్రవుడు ఆశీనుడై వుండును. కుబేరుడు ప్రవేసించును)

 

కుబేరుడు:- పితృదేవులకు వందనములు.

 

విశ్రవసుడు:- శుభమస్తు! లంకనుండి యెప్పుడు కుమారా! రావడం?

 

కుబే:- ఇప్పుడే తండ్రీ!

 

విశ్ర:- ఏమిటినాయనా అట్లున్నావు? ఎప్పుడు కళకళ లాడుతూ వుండే నీ ముఖారవిందమీ నా డెందుచేతనో విషాదచ్చాయావృతమై యున్నది.

 

కుబే:- ఏమని చేప్పమందువు తండ్రీ..

 

విశ్ర:- ఏమిటి కుమారా! నీకొచ్చిన కష్టము? విరించి వరప్రసదితుడవు. విశదోరు యశో మహావీరుడవు హృతాగ్నిశిఖ తేజుడవు, వాసవ, సమవర్తి, వరుణులతోడ వాసికెక్కినవాడవు. పుష్పకవిమాన గమనుడవు, లోకపాలనా ధక్షుడవు. నీకు కల్గిన కష్టమేమి నాయనా?

 

ఉ: మిక్కిలి సంపదల్ గలిగి మేలగు లంకకు రాజువయ్యుయున్

     యెక్కడి కష్టమయ్య నిను నెవ్వరు బాధలు పెట్టిరయ్య నీ

     కెక్కసమయ్యి రెవ్వరిక యేర్పడ జెప్పుము లోకమాన్య నీ

    బిక్కమొగంబు జూడ పరపీడల నోచ్చితి వంచు దోచెడిన్

 

కుబే:- తండ్రీ! నా వ్యధలు మీకు గాక యెవరికి విన్నవిచు కొందును?

 

చ: సఖుడ సమస్తజీవులకు, సంపదలకే నధినాదుడన్ మహా

      మఖముల నిర్వహించి శుభమంత్రప్రభావళి శుద్ద గాత్రుడన్

      మఖపతి భక్తుడన్ సుజన మైత్రిని గోరు సధర్ముడన్ పితా

      సుఖమది లేనివాడ వివశుండ విశేషము లెన్ని గల్గినన్.

 

తండ్రీ.. లంకాపట్టణము పరాధినమౌ కాల మాసన్నమైనది.

 

విశ్ర:- ఎవరా దురాక్రమణాపరులు?  నిన్నెదిరిచ సాహసించిన ఆ దుండగులెవరు?

 

కుబే:-

 

ఆ:వె:  తమ్ముడతడునాకు తనయుడయ్య తమకు

            బ్రహ్మ వరములండి బలము నంది

           పంక్తికంధరుండు పరిపరి విధముల

           భ్రాత యనక నన్ను బాధ వెట్టు.

 

విశ్ర:- ఏమంటివి? దశకఠుడా? వాడింతపనికి పూనుకొనెనా?

 

కుబే:- ఔను తండ్రీ.. కమలాసనునివల్ల కడు భీకర వరముల వడసి బలగర్వితుడై నన్ను బెదిరించుచున్నాడు.

 

విశ్ర:- ఏమని వాడి బెదిరింపు?

 

కుబే:- నిన్ననే రాక్షసామాత్యుడు ప్రహస్తుడు లంకకు వచ్చి వెంటనే లంకను విడిచి వెళ్ళిపోవలసినదిగా నాకు దశకంఠునిమాటగా హెచ్చరించి పోయెను.

 

కం:  లంకారాజ్యము నేలగ

         నింకేమాత్రము తగదను నిప్పుడె నన్నున్

        లంకన్ విడుమను విడువక

        బింకంబున నిలుమను రణభీరువు గాకన్.

 

విశ్ర:- లంకవాడి కెందుకట?

 

 

కుబే:- అది వారి తాతలదట.కనుక వారి కప్పగించి వెళ్ళవలెనట.

 

విశ్ర:- ఔరా! ఈ దనుజులు వాని మనసును విరిచిరి కాబోలు. ఏమి వీరి కుతంత్రము? మనవ్రేలితో మనకన్నే పొడవనెంచిరి గదా!

 

కుబే:- (దశకంఠుని రాకను గమనించి) తండ్రీ.. అడుగో తమ్ముడు దశకంఠుడిదే వచ్చుచున్నాడు.

 

విశ్ర:- కుమారా.. మంచి సమయమునకే వాడిచ్చటకు వచ్చుచున్నాడు. నీవా కుటీరమున వేచియుండుము. వానికొకింత బుద్ది చేప్పిచూచెదను.

 

కుబే:- అటులనేకానిమ్ము తండ్రీ! (నిష్క్రమించును)

 

దశ:-(ప్రవేశించి) పిత్రుదేవులకు వందనములు.

 

విశ్ర:- ఊఁ..నీ రాకకు కారణ మేమిటో?

 

దశ:- తండ్రీ.. ఏమా నిష్ఠుర వాక్కులు?  తనయులు తండ్రి దర్శనమునకై వచ్చుటకు కూడా కారణముండవలయునా?

 

విశ్ర:- మంచిది నీ కింకను చిన్నా, పెద్దాయన్న వివక్ష యున్నందులకు చాలా సంతోషము.దశ:- మీరేలనో యీనాడు విడ్డూరముగా మాట్లాడుచున్నారు.

 

విశ్ర:- విడ్డూరముగాక నీవు చేస్తున్న దేమిటి?

 

దశ:- ఏ విషయమున తండ్రీ! మీకు మాపై యాగ్రహము.

విశ్ర:- ఇంకే విషయము. నీవు మీ అన్న కుబేరుని బెదిరించుచున్న విషయము.

 

దశ:- ఓహో! అది మీ వరకూ వచ్చిచేరిందన్నమాట. ఇందులో దాపరికమేమున్నది తండ్రీ! నేనతనిని కేవలమూ బెదిరించుచున్నాని మీరనుకొన్న అది పొరబాటు కాగలదు.

 

విశ్ర:- అయితే కుబేరుడు చెప్పినది అబద్దమందువా?

 

దశ:- నేనంటున్నది అదికాదు. కెవలమూ బెదిరించుటకాదు, నిజముగనే లంకను వీడి మరీ వెళ్ళమనుచున్నాను.

 

విశ్ర:- ఇది నీకు తగని పని.

 

దశ:- ఏది తగని పని? లంక మా తాతలది అది వారి స్వయంకృషి వల్ల నిర్మించుకొన్నది.  వారి లంకను వారికి మర్యాదగా అప్పజెప్పకపోవడం, తగని పనే ఔతుంది.

 

విశ్ర:- మరి వారు ఇంతకాలం కర్తవ్యతామూఢులై యెందుకున్నట్లు?

 

దశ:- కాలము కలసిరాక.. ఐననూ అవన్నీనాకనవసరం. నేను వారి లంకను వారికిప్పించెదనని మాటయిచ్చితిని. కనుక నేను వెంటనే లంకను వశపరచుకోవలసియున్నది. మర్యాదగా మాటవినక పోయినట్లయిన సైనికచర్య అనివార్యమౌతుంది.

 

విశ్ర:- దశకంఠా! బాగా ఆలోచించు. దుష్టసాంగత్యము నిన్నీ దశకు తెచ్చినది. సోదరుని హింసించదగదు.

 

ఆ:వె;  బ్రహ్మవంశమందు ప్రభవించి ప్రభలొంది

           మేటివైన నీ కిదేటి బుద్ది

           వంశగౌరవంబు వాసిని బోనాడు

           క్రూర కృత్యమేల కొడుక నీకు.

 

దశ:- క్షమించండి తండ్రీ..నేను మాతామహుల కిచ్చిన మాటను వ్యర్థపరచలేను

 

విశ్ర:- అంతేనంటావా? నామాట వినవా కుమారా?

 

దశ:- నా నిర్ణయమునకు తిరుగలేదు తండ్రీ..

 

 

మత్త:  క్రూరుడన్నను భాతృ ద్రోహియు క్రోధియన్నను పాపి ధి

           క్కారి నీచుడు బ్రాహ్మణాన్వయ ఘాతకుండని దూరినన్

          వైరమెంచి మరేమి దిట్టిన వాంఛితార్థఫలంబు జే

          కూరగా నిదె లంకగెల్చెద కూల్చివేసెద శత్రువున్.

 

(అంటూ విసురుగా వెళ్ళిపోవును. కుబేరుడు ప్రవేసించును)

 

విశ్ర:- (కుబేరునితో) వింటివిగదా వాని మాటలు .వాడు నీ కెట్లయినను అపకారము చేయకమానడు. బ్రహ్మ ప్రసాదించిన వరములు వీని మదగర్వములను హెచ్చించినవి

 

కుబేరుడు:- ఈ విపత్కర పరిస్థితులలో నా కర్తవ్య మేమి తండ్రీ..

 

విశ్ర:-

 చ: కలదు పవిత్ర శంకరునగంబున మేల్ కమనీయ రమ్య సు

       స్థలము మహత్వతత్వ మునిసంఘ సమాశ్రయ వీధి జాహ్నవీ

       జలకణసంయుతానిల ప్రసారప్రశస్థ మనోఙ్~ఝ సీమ నీ

       వలమట బాసి శాంతిగ శివానుమతిన్ నివసిచు మయ్యడన్.

 

శివుని నివాసమైన వెండికొండకు వెళ్ళుము.  అది నాగ గంధర్వ కిన్నెరుల విహారభూమి. వెళ్ళి ఆప్రాంతమును జేరికొనుము . ఆ పరమేశ్వరుడు కృపాసింధువు నిన్ను తప్పక ఆదరించగలడు. అక్కడ పట్టణమును నిర్మించి అలక యని పేరిడి అందుండి నీ దిక్పాలకత్వమును నెఱపుము.

 

కుబే:- మీ ఆశీర్వాదబలమే మాకిక రక్ష. వెళ్ళివత్తును.(ఇద్దరూ నిష్కమిస్తారు , సుమాలీ ప్రవేసిస్తూ)

 

సుమా:- రావయ్యా..అమాత్యశేఖరా.. ప్రహస్తా! ఇక ఆ పక్షి రూపము చాలు రా!

 

ప్రహస్తుడు:-(ప్రహస్తుడు వస్తూ)  తండ్రీ..మనమిక్కడ పక్షుల రూపమున వృక్షశాఖలపై నుండి సర్వమునూ  వింటిమి గ్రహించితిమి. ఈ తండ్రికా కొడుకేమిటో, యేమో.. బాగా అర్థమైనది. మన దశకంఠు నెదిరించి నిలువలేమని యెఱిగిన విశ్రవుడు సమయస్ఫూర్తిగా వ్యవహరించి కుబేరుని శంకరగిరికి పంపుచున్నాడు.

 

సుమా:- ఏమైననూ మనవాని నిజాయితీ, మాటపై నిలకడ కనులార గాంచితిమి. ఇక నాకు సంతృప్తి కలిగినది.దశకంఠుడు నా కలలను పండించనున్నాడు.

 

ప్రహ:- ఇకవచ్చిన పని పూర్తియైనది. తండ్రీ ఇక్కడ మన ఉనికి క్షేమకరంకాదు. పోవుదమా?

 

సుమా:- పద.. లంకలో రేపే మన తిష్ట. ఈ విషయం సోదరుడు మాల్యవంతున కెరిగింపవలయును. ఈ వార్త రాక్షసకులమంతటికీ పండువ తెచ్చినది.

(తెర వ్రాలును)

 

 

 

ఏడవ రంగము

 

(మయుని ఆశ్రమము చెంత వన ప్రాంతము)

 

దశ:-(ప్రవేసించి) ఆహా! ఈ ప్రకృతిసౌందర్యమెంత మనోహరముగా నున్నది.

సాలచందన చూత మధూకబిల్వ జంబూ వృక్షములతోడనూ, నాగ పున్నాగచంపక శతపత్ర మల్లికామతల్లికా సుమ భూరుహముల తోడను, కేకి కీర కింకిర కికి కిరీటి కపింజల కౌశికాది ద్విజ కలకలారావములతోను కళకళలాడుతున్నది. ఒకింత యీ తరుచ్ఛాయల విశ్రమించెదగాక! (ఒకవైపునుండి బయటికి వెళ్ళును ఇంతలో మండోదరి వచ్చి అక్కడి చెట్ల పూలు గోయుచుండును. దశకండుఠుడు తిరిగీ ప్రవేశించి) ఆహా!  ఎవ్వతీ పూబోడి.(చెట్టుచాటుకు పోవును)

 

మండోదరి:- పాట..

 

మధుర మధురముగ - మనసున నేవో

ప్రియభావనలూ - పొంగి పొరలెనూ

 

నాచిరునవ్వుల - కాంతుల కనుగొని/రుచిరములనుగని

కొండమల్లియలు - విరబూసినవీ

నా పైటగాలికి - పరవశమందిన

పూచిన తంగేడు - పూలురల్చినవి......../మధుర/

 

ఆమని నేనని - నా రాకనుగని

గండుకోయిలలు - కూయని కూసెను

అందెల రవళిని - మేఘనినదమని

కేకి ఫించమును -విప్పుచు కులికెను.......,/మధుర/

 

దశ:- (రెండడుగులు ముందుకు వేసి రంగస్థలం మీద కనబడుతూ తనలో తానే) ఆహాఁ సుందరీ! యేమి నీ యందము సర్వాంగసుందరమై  నా మనసున గుబులు రేపుచున్నది.(ప్రకాశముగా పద్యం పాడనారంభించును)

 

 

సీ: నిబిడంపు జిగితోడ నిండుపూగుత్తులే

        తనుమధ్య చనుదోయి తరచిచూడ

     నునుగెంపుగ్రక్కు నూతన పల్లవంబులే

        కనగ బాలామణి కరతలములు

     నెలమి బర్వెడునట్టి యలతీగియలవియె

        సుందరి బాహువుల్ చూడనిజము

     గడుబేరములవాఱు గండుతుమ్మెదచాళ్ళు

        కనువిచ్చి చూడంగ కాంతకురులు

 

ఆ:వె: విరియ బూసినట్టి సిరిమల్లె కాంతులు

           లేమమోముపైని లేత నవ్వు

          నవవసంత శోభ నళినాక్షి ప్రాయంబు

          కనుల పండువయ్యె కాంత సొగసు.

 

మండోదరి:- (దశకంఠుని చూచి భయపడి) ఎవరు? ఎవరు మీరు?  (దశకంఠుడు ఆమె చేయి పట్టుకొనును ఆమె విదిలించి విడిపించు కొనును అప్పుడు ఆమె పూల సజ్జ లోని పూలు యెగసి దశకంఠునిపై బడును)

 

దశ:- (చిరునవ్వు నవ్వి) లంకాదీశుడను దశకంధర నామధేయుడను సుందరీ! నీ సౌందర్యము వర్ణణాతీతము.నీ కంఠమాదుర్యము కిన్నెర కింపురుష గంధర్వాంగనలకు సైతము అబ్బినదికాదు. రా! నాదానివికా! నన్నానందింపజేయి(అంటూ ముందుకు నడచును మండోదరి భయపడుతూ వేనుకకు నడచును)

 

మండోదరి:- తండ్రీ.. రక్షించు... రక్షించు .

 

మయ:- (వచ్చి కత్తి దూసి) దుర్మార్గుడా! నిలు. లేదేని నీ శిరస్సు నేలకొరగగలదు. జాగ్రత్త!

 

మండోదరి:- తండ్రీ...(వచ్చి తండ్రి అక్కున జేరును)

 

దశ:- ఓఁ!.. సుందరీ...ఈతడు నీ పితరుడన్నమాట..

 

మయ:- నాసుతను బలాత్కరింప నెంచిన నిన్ను ప్రాణములతో విడువను. (కుమార్తెనుప్రక్కకు నెట్టి ఖడ్గముతో  ముందుకురుకును. దశకంఠుడు కూడా ఖడ్గముతో తలపడును)

 

నారద:- (వచ్చి) నారాయణ..నారాయణ..(అని ఇద్దరిని విడిపించి) ఆగవయ్యా మహాశిల్పీ! ఆగు! అతడెవరనుకొంటివి విశవోబ్రహ్మ సుతుడూ,  సుమాలి మనుమడు.(దశకంఠుని వైపు జుచి) దశకంధరా! యీయన మీకు తెలియదా! మీతాత కోరికపై లంకను రమ్యముగా నిర్మించి యిచ్చిన మయశిల్పి. మీ మధ్య వివాదమా? తగదు తగదు.. ఎంతమాత్రమూతగదు.

 

దశ:- మహర్షీ! నేను వారితో వియ్యమంద నెంచితినే గాని కయ్యము నా అభిమతము కాదు.

 

నార:- అమ్మా! మండోదరీ! నీవు ధన్యురాలవు. ఈతడే నీకు తగిన వరుడు.(మయునితో) మహాశిల్పీ! ఈ మహానీరుడు నీకు అల్లుడు కావడం నిజంగా నీ అదృష్ఠము.

 

మయ:- మహర్షీ!

 

మండో:- తండ్రీ..

 

తే:గీ; తెలిసి యైనను మరి నాకు తెలియకైన

           ఘటన మాయెను నాపాణి గ్రహణ మిట్లు

           మదిని మనువిది నీకంచు మారుమ్రోగె

           ఆగ్రహింపక నాతండ్రి యనుమతిమ్ము.

 

నా కీ జన్మకు యీయనే పతి.

 

నార:- శుభమస్తు!

 

మయ:- మహావీరా! దశకంధరా! నన్ను క్షమించు నా పుత్రికను పరిగ్రహించు, ఇదిగో యీఖడ్గమును గైకొనుము.

 

తే:గీ: అమిత మహిమాన్వితంబిది ఆజియందు

         శూలినైనను నిది నిక్కము తూలజేయు.

         ఇట్టి ఘోర సాధనశక్తి నిచ్చు చుంటి

         ఘనత నాబిడ్డ కల్యాణ కానుకనగ.

 

(శక్తిబాణాన్ని ప్రసాదిస్తాడు-మండోదరిని అప్పగిస్తాడు)

 

అతిఘోరసాధన మైనందున దీనిని అలులపై ప్రయోగింపకుము. అత్యవసర ప్రమాద పరిస్థితులలోనే ప్రయోగింపుము. నీకు విజయము జేకూరును.

 

దశ:- చిత్తము. అవశ్యము దీనినట్లే ఉపయోగించుకొందును.

 

నార:- నమో బ్రహ్మదేవాయ తండ్రీ..ఇది నీ మునిమనుమని వివాహము పూమాల లియ్యవా దేవా..(ప్రార్దించును-పైనుండి రెండు పూమాలలు చేతి కందును-అవి వధూవరుల కిచ్చును- వేదమంత్రములు వినబడును - దండలు మార్చుకోవడముతో మగళవాద్యములు మ్రోగును)

 

(తెర పడును)

ఎనిమిదవ రంగము

 

(ఉధ్యానవనము- నూతన వధూవరుల విహారము)

 

దశ:- మండోదరీ! ఈమలయసమీర మేమనుచున్నది?

 

మండో:- మన ప్రణయ సమాగమానికి స్వాగతం పలుకుతున్నది.

 

దశ:- ఊఁ! (చిరునవ్వుతో) చతురమతివే.. అందాలు రాసిబోసిన అలివేణి! ఆ

 

 వనమయూరి యెందుకటు సందడి చేయుచున్నది.

 

మండో:- సరసుని దరిజేరి సరాగములాడుమని తొందర పెదుతున్నది స్వామీ!

 

దశ:- ఓహ్ఁ! మరి మత్తెక్కిన ఆ గండుకోయిల ఆలపిస్తున్న ఆ పంచమస్వరంలోని అంతరార్థమెమిటో?

 

మండో:- ప్రియపరిష్వంగములో కలకాలం తలదాచుకొమ్మని వసంతగాన మాలపిస్తున్నది.

దశ:- దేవీ! నేను అఖిలైకవీరుడను, నీవు నాహృదయ రాణివి. మన ప్రణయ సామ్రాజ్యానికి రాణిగా నిన్నిదే అభిషేకిస్తున్నాను. (పూలు పైన జల్లును)

 

మండో:- ధన్యురాలను స్వామీ! నా కన్నకలలు నేటికి ఫలించినవి. ఈ జేవితకాలము మీ పదపీఠి నాశ్రయించి నాజన్మ చరితార్థం జేసుకొంటాను

 

దశ:- ఊహూఁ! .. నీ స్థానం అక్కడకాదుదేవి! ఇక్కడ యీ హృదయస్థానంలో. దేవీ! నీ యందమూ.. అద్వితీయము..

 

సీ:- పుండరీకములను బోలు నీ కనుదోయి

        నీలభములసాటి నీదు కురులు

       తిలపుష్ప మనదగు నెలత నీనాశిక

        కంబువనగ నీదు కంఠ ముండు

        బింబఫలారుణ విధము నీ యధరంబు

        దానిమ్మ బీజముల్ దంతచయము

       నిమ్మపండనొప్పు నీ మేని జిగిగన

        పల్లవములు నీదు పాదయుగము.

 

ఆ:వె: బ్రహ్మ తీరుబడిగ భామినీ నిను జేసె

          అందచంద మందు నణకువందు

 

           మేటివైన నీకు సాటి లేరెవ్వరు

           చెలియ నాదు చెంత జేరరమ్ము.

 

ప్రియా నాబాహు వల్లరులతో నిను బంధించి నీ స్థానం సుస్థిరంచేస్తాను.(దగ్గరికి రా బో తుండగా మండోదరి ప్రక్కకు తప్పుకొంటుంది)

 

(ఇద్దరూ యుగళ గీతం పాడతారు)

 

మండో:- ఎన్ని జన్మల తపము చేసి - బడసినానో నిన్న పతిగ.

 

దశ:- కోరనివర మనగ ధాత - ఇచ్చెనాకు నిన్ను సతిగ

 

మండో:- ఈజగమున మన కలయిక - చూచిన శశి చంద్రికలకు

        హెచ్చెనేమొ ఆనందము - వెలుగు లలిమె గగనతలము.../ఎన్ని/

 

దశ:- నినుచూచినదాది నిజము - మనసులోనె మనసు లేదు

        నాపై నెనరూని నీవు - యేలుకోవె ప్రియభామిని...../లోరని/

 

మండో:- అనుబంధము ఆత్మీయత - ముడిబడిన జంటమనము

 

దశా:- ఏదియేమొ పోనిపొమ్ము - నాకునీవు నీకు నేను

 

మండో:-దైవమిడిన వరము సుమ్ము

 

దశ:- విడిచి మనగ లేము మనము.

 

(తెరవ్రాలును)

 

 

తొమ్మిదవ రంగము

 

(లంకాపురి- దశకంఠుడు సింహసనం పై కూర్చొని యుండును. ప్రక్కన ప్రహస్తుడు ఉచితాసనాన్ని అలకరించి ఉంటాడు-సుమాలి ప్రవేశిస్తాడు)

 

దశ:- (సాదరంగా లేచి) మాతామహులకు ప్రణామములు.

 

సుమాలి:- శుభమస్తు.

 

దశ:- (ఉచితాసనాన్ని చూపిస్తూ) రసాతలమున మనవారందరూ క్షేమమేకదా తాతా!

 

సుమాలి:- (కూర్చొంటూ) అందరూ క్షేమమే దశకంధరా! రసాతలమును పూర్తిగా విడిచి మనవారందరూ పయనమై వచ్చుచున్నారు.

 

దశ:- చాలా సంతోషము. ఈసంపదా,  యీరాజ్యమూ మీది. మీ యాన చొప్పున లంకాధిపత్యము వహించుచున్న నాకు, యీ చతుర్దశభువనములలో యెదురు లేదు. మీ చల్లని హస్తాలతో మమ్ములను దగ్గరికి చేర్చి యింతవానిని చేసినందులకు సర్వదా కృతఙ్ఞుడను. సుత సోదర బంధు మిత్రులతో లంక నేలుచున్న నాకు యింకేమి కొదువ.

 

సుమా:- నీ వింతటితో తృప్తి చెందడం నాకు రుచించదు దౌహిత్రా! నీవు జగదేకవీరుడవు. విజృంబించు, లోకాలన్నీ జయించు రాక్షసరాజ్యవిస్తరన గావించు. ఆచంద్రతారార్కం ని కీర్తి నిలచిపోవలె.

 

దశ:- అదే మీ అభిమతమైతే మీఆశీర్వాదంతో నేనేమైనాచేయగలను. మాతామహా యీ కైకసీపుత్రుడు అరివీరభయంకరుడు. ఇక లోకాలన్ని మన  అధీనం కావలసిందే. యమ వాయు అగ్ని ఇంద్రాదులందరు నాపేరు విన్నంత మత్రముననే గడగడలాడిపోవలె యక్ష గరుడ గంధర్వ కిన్నెర కింపురుష నాగ నభశ్చరులెల్లరు చేరి నాకు ఊడిగము చేయవలె. సూర్యచంద్రులు సైతం నా ఆఙ్ఞకులోబడి ప్రకాసించవలె.

 

కం:  చొచ్చెద దేవేంద్ర పురము

          తుచ్చ దివిజుల మదమణచి దునిమెద ననిలోన్

          తెచ్చెద యమవరుణాదుల

          నుచ్చుల బిగియించి తమరు ఉత్సవమందన్.

 

ప్రహ:- (సగర్వంగా) లంకాధిపుల జైత్రయాత్ర సంపూర్ణమయ్యేవరకు విశ్రమించేది లేదు.

 

దశ;- భళిరే! మామా! ప్రహస్తా! మీ సేనానాయకత్వము మాకత్యంత ఆవశ్యకము. అభేద్యమైన రణవ్యూహములు పన్నుటలోనూ, దుర్భేద్య శత్రువ్యూలముల చ్చేదించుటలోను మీకు మీరేసాటి.

 

భటుడు:- (బయటి నుండి) లకాధీశులు జయము జయము. అలకాపురి నుండి రాఅయబారి వచ్చి మీ దర్శనార్థం వేచియున్నాడు ప్రభూ..

 

దశ:- ఏమిటీ! అలకాపురాధీశుని రాయబారమా? చిత్రముగానున్నదే? ఇన్నేళ్ళు గడచిన పిదప యిప్పుడు రాయబారమా?

 

సుమా:- రానిమ్ము లంకాధిపా! అతడేమి వచించునో విందము.

 

దశ:- రాయబారికి ప్రవేశము కల్పించండి

 

భటుడు:- (బయటి నుండి) చిత్తం..

 

రాయబారి:- (విప్రవేషధారణతో ప్రవేశించి)

 

తే:గీ: స్వస్తి పౌలస్య వంశోద్భవ మణికి హర

           పాదపంకజధ్యాయికి వేదశాస్త్ర

           వివిధ విఙ్ఞాన విదునకున్ వీర ధీర

           శూరునకు ధనదుని ప్రియ సోదరునకు.

 

పవిత్ర బ్రహ్మవంశసంజాతులూ, లంకాధిపులు నైన దశగ్రీవ ప్రభువులకూ ఇవే మా ఆశీస్సులు. రాజా! మీ అగ్రజులూ, విశ్రవోబ్రహ్మ తనయులూ, ధనాధ్యక్షులు నైయిన కుబేర ప్రభువులు మీ ప్రాభవమునూ, మేలునూ, కీర్తి నాకాంక్షించి ఒక సందేశమును నా ద్వారా పంపి యున్నారు.

 

దశ:- అదేమిటో వివరించ వచ్చును.

 

రాయబారి:- ముందుగా మీయొక్కయు, మీ సోదరులు కుంభకర్ణ విభీషణాదుల యొక్కయు, కుమారులైన అక్ష మేఘనాదుల యొక్కయు క్షేమములరసికొని రమ్మనిరి. పినతల్లి కైకసీదేవికి ప్రణామము లందజేయమనిరి

ప్రహ:- మంచిది. ప్రభువులు బంధు మిత్ర కళత్ర పుత్ర సహోదర సహితముగా క్షేమమని తెలుపుము.

 

సుమా:- రాజమాత కైకసీదేవికి అలకాధిపుని వందనములందజేతుమని చెప్పుము.

 

దశ:- ఇక నీ సందేశమేదో సవిస్తరంగా వినిపింపుము.

 

రాయ:- మంచిది. అలాగే.. (పత్రము విప్పును) సోదరా దశకంధరా! నీకుశుభమగుగాక! నీవు గొప్పపరాక్రమశాలివి, తపోబలగరిష్టుడవు. ఇటువంటి నీకు శాంతము, దయ, పెద్దలయెడ గౌరవమూ యెంతైనా అవసరము. అవి నిన్ను మరింత గొప్పవాడిని చేయగలవు. మీదుమిక్కిలి మహాపవిత్రమైన బ్రహ్మవంశసంజాతుడవు. ఇటువంటి నీవు సద్గుణంబులను అవలంభించుట యెంతైనా అవసరము. ఇన్నిమాటలేల? మన వంశ గౌరవము కాపాడుట నీ విధి కాదా! ఇనన్నియూ నీ కెందుకు చెప్పుచున్నానో నీకిప్పటికె అర్థమై యుండుననుకొందును. నిన్నుగురించి చాలా చెడ్డగా వినుచున్నాను. పరస్త్రీల నవమానపరచడము.మునులను,  బాధించడము, ఇంద్రాది దిక్పాలురను చులకనజేసి మాట్లాడడమూ. వంటివి యెన్నియో వింటున్నాను. ఇదే నిజమైతె నీకంటే పెద్దవాడనైనందులకు నీ హితముగోరి నావంతు బాధ్యతగా నీకుచెప్పునదేమన నాపై గౌరవముంచి నా మాటవిని, మంచిగా మసలుకొని  మన వంశమర్యాదను కాపాడవలసినదిగా కోరుతూ....

 

దశ:- ఆపుఁ.. నీ అధికప్రసంగమిక చాలు.

 

రాయ:- లంకాధిపా! ఏదియేమైనను రాయబారి తెచ్చిన సందేశమును పూర్తిగా వినుట ధర్మము. నన్ను పూర్తిగా వినిపింపనిండు.

 

దశ:- అవసరములేదు.

 

రాయ:- ఇందులో అనవసరమూ, అప్రస్తుతమూ యేమున్నది. ఇది కేవలమూ హితోపదేశము మాత్రమే.

 

దశ:- చాలునీ యనవసర ప్రసంగము. కుబేరుడా నాకు హితోక్తులు చెప్పునది. ఆ పిరికిపంద నాకన్నయైనందులకు సిగ్గు పడుచున్నాను.

 

ఆ;వె:  పారిపోయినాడు పరువును బోనాడి

            ఎదిరి నిలచి పోర బెదిరినాడు

            చాలుచాలతండు సరిరాడు మాతోడ

            బుద్దిచెప్ప మాకు పెద్ద కాడు.

 

రాయ:- దశగ్రీవా౧ నీకీ దుర్మార్గము తగదు తమ్ముడన్న ఆప్యాతతో నీవుచేసిన యేగ్గులన్నీ సైచి లంకను నీకు వదలి వెళ్ళుట పిరికితనమైనదా! నీవుచేయు అకృత్యములకు మది రోసి నీ మంచికోరి మందలించిన అన్నను తూలనాడుదువా!

 

దశ:- రాయబారీ! హద్దుమీరి ప్రవర్తించు చున్నావు.

 

రాయ:- ఇది హద్దమీరుటకాదు. యధార్థము.

 

దశ:- ఔరా.. ఎంతధిక్కారము. ఆఁ...హ్.. లంకాధినేత నెదిరించిన ఫలిత మనుభవింపుము.(ఖడ్గముతో పోడిచి వేయును)

 

రాయ:- (బాధతో తూలుతూ) అబ్బా.. దుర్మార్గుడా!  రాయబారి పైనే అకృత్యము సల్పెదవా! నీచుడా! నన్ను హతమర్చిన పాపము ఊరికేపోదు. కాలాంతరమున సందేశవాహకులే నీ బంధు మిత్ర సుతుల నాశనమునకు కారణమౌదురుగాక! ఇదే నా శాపము తప్పదు... హరహర మహాదేవ!..హర..హర..మ..హా..దేవ..(ప్రాణము విడచును)

 

దశ:-(రాయబారిని కాలితో తన్ని- వికటాట్టహాసము చేసి) ప్రహస్తా! మనజైత్ర యాత్రా మహాయఙ్ఞానికి మొదటిసమిధ అలకాపురి. ప్రకటించు కుబేరునిపై యుద్దము. ఆభీరువు ఇపుడైనా యెదిరించి నిలుచునేమో చూతము. ఊఁ! రణభేరిమ్రోగించు.

 

హరోంహరహర..హరోంహరాయని

అరిమస్తక విద్వస్తకారులై

పదండి ముందుకు ప్రభంజనంలా

పదండి ముందుకు ప్రళయవహ్నిలా...హరోంహరా...

 

సుమాలి:- (పెద్దగా నవ్వి) వానివద్ద పుష్పకమను సుందర విమానము కలదు. మొదట దానినపహరించండి. మున్ముందు అది మనకెంతో ఉపయోగపడగలదు.

 

ప్రహ:- అదెంతపని. రేపటికి పుష్పకము మన అధీనమై పోగలదు.

 

సుమా:- దౌహిత్రా! పంక్తికంధరా! ఇక నీ చేతులమీదుగా రాక్షససామ్రాజ్య విస్తరణకాగలదు. నశించిన  ప్రాభవము పునర్నిర్మితము కాగలదు. మా సాలకటంకట వంశము నీకెంతో ఋణపడియున్నది. మా అభీష్టము నెరవేర్చి రాక్షసవనమహావిటపమై  వర్ధిల్లు. మీ పౌలస్యవంశ మణిహారమున మేటి రత్నమై వెలుగొందు.

 

ప్రహ:- తండ్రీ..నేటికి మీ ధ్యేయము నెరవేరినది. కుంభకర్ణాది చేవగల చందనములను పెంచి సుమాలులైరి. మీ సుమాలి నామధేయము సార్ఠకమైనది. సుమాలి నాయకులకూ.. జై.. సుమాలి నాయకులకూ.. జై..(జయజయ ధ్వనులు వినిపించును)

 

(తెర వ్రాలును)

 

 

 

పదవవ రంగము

 

(ఉధ్యానవన ప్రాంతము - రంభ నలకూబరుని రాకకై నిరీక్షిస్తూ వుంటుంది. ప్రకృతి అందాలను ఆస్వాదిస్తూ పాట నందుకుంటుంది)

 

పాట..

హృదయ వీణపై మృదుమధురముగా

మ్రోగినదీ నవ మోహన రాగం!!

 

చలికొండల చిరు తెమ్మెరలకు నా

భ్రమరకములు శుభనాట్యము లాడెను

మానస కాసార సలిల డోలికల

ఊయల లూగెనా భావ మరాళము - /హృదయ /

 

రతికాంతుడు కసి కసిగా విసిరిన

కలువ మార్దవము మంద హాసమై

చెక్కుటర్దముల అరుణిమ లలిమి

రమ్యకాంతి మయ నవత నింపెను - /హృదయ/

 

నాజీవన వని కిసలయముల దిని

ఊహల కోయిల "కూ" యని కూసెను

కోయిల రవమున పలికిన రాగము

ప్రకృతి నంతయు పులకల దెల్చెను - /హృదయ/

 

ఈ విభావరి నా మనసున విరహతాపమును రేకెత్తించు చున్నది. నభోమండల కౌముది నాయెద మన్మధరాగోధీపన గావించి బాధించుచున్నది. ఔరా ఇంత సుకుమారములైన యీ వనసహకార పల్లవములు అగ్నిశిఖలై నాహృదయము మండిన్చుచున్నవి. ఈసిత ప్రఫుల్లమొల్లలు నన్నుజూచి నవ్వుచున్నవి. ఎంత ఎల్లిదమైతిని. సరి..సరి.. కంతుని విరితూపులకు లోకువగాని యింతులుందురా!  ఇంతకూ నాయీ స్థితికి కారణము ఆ నలకూబరుడు. ఇంకనూ రాడే.. రాడు.. ఏలవచ్చును వలచి వచ్చిన పూబోడుల చులకన జేయుట యీ మగరాయులలొక క్రీడ కాబోలు.. ఆఁ!.. అడుగో నా ప్రియనలకూబరుడదే వచ్చుచున్నాడు.

 

నలకూబరుడు:- ప్రియా! ఏంతసేపైనది నీవు వచ్చి.

 

రంభ:- ఎంతసేపైన నేమి?  ఊ! ... చాలాసేపే  యైనది. నీకిది క్రొత్తకాదుగదా?  తడవుసేయకవచ్చు అలవాటు నీకూ లేదు నీకై పరుగిడివచ్చు నలవాటు నాకూ పోదు.

 

నల:- క్షంతవ్యుడను. ఇక మీదట జాగరూకుడనై మెలిగెద సరియా?

 

రంభ:- సరిసరి..

 

నల:- ఆహాఁ! రంభా కోపమున నీయందము ద్విగుణీకృతమైనది సుమా!

 

రంభ:- అఁ!..

 

నల:- అవును రంభా! నీ వాలుచూపుల తూపులకు నేను తాళజాలను. మన్మధోద్ధీపనము లైన నీ హొయలూ, లయలు, నీ విలాసము, ని నవమోహనాకృతికి నేను ముగ్దుడను.(దగ్గరికి తీసుకోబోవును)

 

రంభ:- (తప్పించుకొంటూ చిరుకోపముతో) ఔనౌను! మాయమాటలు చెప్పి వశపరచుకోవడం మీ మగవారికివెన్నతో పెట్టిన విద్య కదా!

 

నల:- అంతమాటెందుకు ప్రియా! నేను నీకై పరితపించు ప్రియుడను కానా? ఇట్టి నిష్ఠురోక్తులు నా యెడ తగునా? ఇకనైనా నీ ప్రణయకోపము విడువవా! నన్నాదరించి అక్కున జేర్చుకోవా? (దగ్గరకు తీసుకుంటాడు)

 

రంభ:- (నలకూబరుని పరిష్వంగంలో ఓదిగిపోతూ) ఇంకెన్నడూ నన్నీ విరహ తాపానికి గురి చేయనని మాట ఇవ్వగలరా?

 

నల:- నేను మాత్రము నిన్ను విడిచి వుండగలనా ప్రియా? అలాగే వృధా మాటలేల? మనది విడదీయరాని బంధం(తన్మయత్వం చెందును)

 

తే:గీ:  కనులు మూసిన తెరచిన కాంత రూపె

            అలికి డేమైన నయ్యది కలికి పలుకె

            ఇటునటు లెటునే కదలిన యింతి తలపె

           భళిరె! యీలోకమే రంభ భావమయము.

 

ప్రియా మనమొక అరుదైన జంట.

 

 

ఆ:వె:- పూవు వీడి తావి పోలేని చందంబు

             చందనమును విడని చలువ రీతి

             మధువు విడచి చనని మధురిమ విధమున

             కలసిపోయి నాము కంతునాన.

 

(యుగళ గీతం ఆలపిస్తారు)

 

రంభ:- ప్రేమ యనగ నేమొ తెలుప - వెలసినాము జగతి మనము

 

నల:- వలపనంగ ఇది యటంచు - లోకమెరుగ మసలినాము

 

రంభ:- నా అందచందములకు - తగిన జోడు నీవెయనుచు

నామనసును నాకె నేను - నీవశమును జేసినాను......./ప్రేమ/

 

నల:- ఇంతటి ప్రియమైన జంట - త్రిభువనముల లేదటంచు

      మెచ్చి విరుల జల్లులనూ - కురిపించినవీ తరువులు....../వలపనంగ/

 

రంభ:- నెనరూ ప్రేమలను గలిపి - రంభా నలకుబరులన

 

నల:- సరి సరి ఇది తగునటంచు - విశ్వమెల్ల తలయూపెను...

 

రంభ:- ప్రేమయనగ.....

 

నల:- వలపనంగ...

(ఆడుతూ పాడుతూ యిద్దరూ నిష్క్రమిస్తారు)

 

(తెర వ్రాలును)

 

 

పడునొకండవ రంగం

 

(ఇంద్రలోకం-ఇంద్రుడు కుబేరుడు ఆలోచిస్తూ కూర్చొని వుంటారు)

 

ఇంద్ర:- ధనాధ్యక్షా! ఎంత పొరబడితివి. లోకకంటకుడైన కైకసీసుతుడు నీ మాటావిని బుద్దిమంతుడౌ ననుకొంటివా?

 

కం:  చెప్పగ వలయున్ నీతులు

          తప్పక వినువాడొకండు తారస పడినన్

          ముప్పగు మూర్ఖుని యెడ నిది

          తప్పదు వాడెంత నీకు తమ్ముండైనన్.

 

కుబే:- నిజమే మహేంద్రా! ఆ దూర్తుని జెనకి ముప్పు దెచ్చుకొంటిని. సోదరుడన్న అభిమాన మిసుమంతైనా లేక నా రాయబారిని హతమార్చి అలకపై దండెత్తి మణిభద్ర సంయోధకంటకు లను నా మంత్రులను సంహరించి నన్నవమాన పరచి పుష్పకవిమానమును సైతమూ అపహరించి లంకకుజనె.

 

ఇంద్ర:- ఆఁ!...నీ దురవస్థకు నేను చాలా....(ఇంతలో భయానక రావం వినబడుతుంది)

 

కుబే:- ఎక్కడిదీ భీకర భయానక రావము.

 

ఆకాశవాణి;-(కనబడకుండా వినబడుతుంది) దశకంఠునిది...

 

కుబే:- ఏమిటీ?... దశకంఠునిదా!

 

ఆకాశవాణి:- అవును. లంకేశుడు పుష్పకమున తిరుగుచూ కైలాసగిరి ప్రాంతము ప్రవేసించె. శివ మహిమవల్ల పుష్పకము కదలక అంబరమున నిలిచె. అందుకాతడు కినిసి కైలాసగిరినే పెగలించివేయ యత్నించె. అది గమనించిన దేవదేవుడు తన పదఘట్టమున త్రొక్కిపట్టె లంకాధిపుని అరచేతులు పర్వతపాదమున బడి నలిగినవి, ఆ బాధతో అతడు చేసిన రావమేఅది.

 

ఇంద్ర:- అయిన ఇప్పుడాతని స్థితి..

ఆకా:- దయామయులైన ఆ పర్వతీపరమేశ్వరులు దశకంఠుని దయదలచి వదలివేసిరి. ఇపుడాతడు పుష్పకమున లంకకేగుచున్నాడు. భీకరరావము చేసిన వాడు కనుక నేటినుండి దశకంఠుడు "రావణ" నామధేయుడై వినుతికెక్కగలడు.

 

కుబే:- వీని విజృంభణ్మునకు అదుపేలేదా?

 

ఇంద్ర:- వీనికిది ఉచ్చదశ కాబోలు. లేకున్న శివపార్వతులు సహితమూ వీని ఆగడములను మన్నించుచున్నారుగదా?

 

కుబే:-_స్వర్గాధిపా! శివపార్వతులకు మొదటినుండి వీనిపై మక్కువే.

 

ఇంద్ర:- ఎందుచేత?

 

కుబే:- పూర్వము విదుత్కేశుడు తన భార్య సాలకటంకను గూడి ఒక మగ శిశువును గనియె సలకటంక రతియదు రక్తి మిక్కుటముగా గలదియై బిడ్డను పెంచనొల్లక మంధరనగమున శిశువును పారవైచి మగని గూడి వెళ్ళిపోయినది. ఆ బిడ్డ హృదయవిదారక రోదనము విని జాలిపడి పార్వతీదేవి ఆ బిడ్డను తెచ్చుకొని పెంచి పెద్దచేసినది. ఆ బాలుడే సుకేశుడు.ఆ సుకేశుని ప్రియసుతుడే సుమాలి,ఈ సుమాలియన్నను అతని బలగమన్నను శివపార్వతులకు యెనలేని ప్రేమ. వీరి అకృత్యములు సహితము ఆ ఆదిదంపతులకు బాల్యచేష్ఠలుగా కనబడును కాబోలు, వారు కోపగింపరు, సరిగదా సంతోషించి వరములిత్తురు.

 

ఇంద్ర:- నిజమే! ఈసుమాలి సామాన్యుడుకాడు. పూర్వము వీడు సోదరులతో గూడివచ్చి మమ్ముల వెతలబెట్టిరి. ఆ శ్రీమన్నారాయణుని కృపనల్ల నాడు బాధ తీరినది.  తిరిగీ వీరి విజృంభణము మొదలైనది. నేడు గాకున్ననూ రేపైనా ఆ సుమాలి నీ తమ్ముని స్వర్గముపైకి పురికొల్పును.

 

కుబే:- మీ అండనైనా తలదాచుకొన నెంచితిని. ఇక్కడ కూడా వెతలు తప్పవాయేమి?

 

ఇంద్ర:- మనకందరకూ ఆ శ్రీమన్నారాయణుడే శరణ్యము. సమయముజూచి మనమెల్లరమూ వైకుంఠము జేరి ఆ నారాయణుని ప్రార్ఢించి యీ పీడను వదిలిచుకోవలె.

 

కుబే:- కానీ..వీడు బడసిన వరములు అమోఘములు శ్రీహరి గద చక్రములకు సహితమూ వీడు అజేయుడు.

 

ఇంద్ర:-హిరణ్యాక్ష హిరణ్యకసిపుల కడతేర్చిన శ్రీహరికి నీనిని నిర్జించు మార్గము తెలియకపోదు. వైష్ణవమాయ తెలియ నెవరి తరము. ఏమైనను ఆ వైకుంఠవాసుడే మనకు దిక్కు.

 

కుబే:- ఔను.. మనకు ఆ శ్రీహరియే శరణ్యము.

 

సీ: ఎవ్వాని యురమున కెగబ్రాకి శ్రీదేవి

        స్వస్థలంబుగ జేసి వాసముండు

     ఎవ్వాని నాభిలో పద్మమందున బ్రహ్మ

        జననమై సృష్ఠించె జగము లెల్ల

     ఎవ్వాని పదపీఠి ఇంతి జహ్నవి బుట్టి

        పావన జలముల పారె జగతి

     ఎవ్వాని పుత్రుండు యెద కోర్కె రగిలించి

        మన్మదుండను పేర మరులు గొలుపు

 

తే:గీ; దుష్ఠరాక్షస గణముల దునిమెనెవడు

      కరుణదీపింప దీనుల గాచు నెవడు

      విశ్వమంతయు వ్యాపించి వెలయు నెవడు

      అట్టి శ్రీహరి యోక్కడే దిక్కు మనకు.

 

(తెర వ్రాలును)

పన్డ్రెండవ రంగము

 

(ఉద్యానవనము - నలకూబరుని రాకకై నిరీక్షీస్తూ విరహంతో వేగిపోతూ రంభ పాట పాడుయుంది)

 

పాట-

 

తడవదేల నలకూబరా - వేగమెననుజేరరావ

 

మదనుడేల పగను బూని - మొగలిరేకురంపమునను

హృదయంబును గాయపరచి - వెతలుబెట్టి నవ్వుచుండె.../తడవ/

 

అగ్నిలోన నేయి వోసి - భగ్గునమండించి నటుల

ఈ వెన్నెల విరియగాసి - విరహము తనరింపజేసె.../తడవ/

 

(పాటచివరలొ రంభ అటుగా తిరిగియుండును-రావణుడు చిరునవ్వుతో ప్రవేసించును-రంభ నలకూబరుడే వచ్చెననుకొనును)

 

రంభ:- ఇంతతడవా? నీతో మాటాడనుపో ...(రావణుడు మాటాడదు) ఏలనన్నుడికించెదవు? (తిరిగిచూచును, రావణుడు కనిపించి వికటాట్టహాసం చేయును రంభ భయపడును) మిమ్ములనుద్దేశించి కాదు నే నన్నది..మీ.. రి..క..వెళ్ళ..వచ్చును.

 

రావణ:- మదనబాణసమవు.. ఎదను గాయపరచితివి.. ఇక నేనెక్కడికి పోవుదును.

 

ఉ: ఎవ్వరి దానవే జలరుహేక్షణ! ఎయ్యది పేరు దెల్పవే

       జవ్వని యెవ్వనిందలచి చయ్యన బోయెదవే మిఠారి నీ

       యవ్వనమున్ విలాసము జక్కదనంబును నీటు జూచినన్

       పువ్విలుకానికైన భ్రమపుట్టగదే భువనైక మోహినీ!

 

రంభ:- నాపేరు రంభ. దేవలోక వాసిని, సురసభానర్తకిని, నలకూబరుని ప్రేయసిని. నే నతనికై వేచియుంటిని.

 

రావ:- ఆహాఁ! రంభయన్న నీ వన్న మాట. సురసభయందు నీ నాట్యమమోఘమని వినుటయేగానీ చూచి యెరుగను. రంభా! నిజంగా నీ రూపమపురూపమే!

 

రంభా:- ధన్యవాదములు.(నిష్క్రమించ ప్రయత్నించును)

 

రావ:- ఎక్కడికిసుందరీ!(పట్టుకొనును)

 

రంభ:- నన్ను వెళ్ళనివండి (విడిపిన్చుకొనును)

 

రావ:- ఎక్కడికి వెళ్ళెదవు? ఈలకాధీశుని కన్నులబడిన లలను ఊరకే వదలడమే? (మరలా పట్టుకొనును)

 

రంభ:- విడవండి.. ఇది మీకు ధర్మముగాదు.

 

రావ:- ఇక్కడ ధర్మాధర్మముల ప్రసక్తి యేలనే చిగురుబోడి.. నా కోరిక తీర్చి వెళ్ళవే కోమలంగీ..

 

రంభ:- (విడిపించు కొన జూచును. విడిపించుకొన లేదు) మీకీ దురాగతము తగదు. వదలండి.

 

రావ:- (వికటట్టహాసము చేసి) ఈ రావణబ్రహ్మనే తృణీకరింతువా?  మా పేరు విన్నంతనే దేవాసుర యక్ష గంధర్వులు గడగడ వణుకుదురే... అట్టినన్ను తిరస్కరింతువా?  మా కోరికను తృణీకరించునంతటి సాహసమే నీకూ?... ఊఁ..రా..(పట్టిలాగును)

 

రంభ:- (ప్రాధేయపడుచూ) మీరు పెద్దలు. మీకిది ఉచితంకాదు.

 

తే:గీ: వనిత మనసును నొప్పించి వగవ జేసి

          మానభంగము గావింప మగతనంబె

          బలము గలదని భామల భంగపరుప

          పాపమంటదె పరువది పాడుగాదె?

 

నేను నలకూబరునిపై మనసున్నదానను. అతడు మీకు పుత్రసముడు. నన్ను కోడలిగానెంచి విడుచుట ధర్మము.దయచేసి నన్ను విడచిపెట్టుడు. (ఏడ్చును)

 

రావ:- (నవ్వి) గడుసు దానవే! వావివరసలు నీకు కూడా వర్తించునా? సురసభయందు నాట్యము చేయుచూ స్వర్గము చేరిన వారందరికీ శయనసౌఖ్యమునిచ్చి, స్వేచ్ఛగా విహరిచు నీవు నాకు కోడలివా? నేను నీకు మామా నా? అహో! ఎంతవిడ్డూరము? ఎంత హాస్యాస్పదము? జవ్వనీ..

 

సీ: జనకుండు సుతుడును జన్నంబుచేసిన

        వవిత వారేమి కావలయు నీకు

      నన్నదమ్ములు సోమయాజులై వెలసిన

        వవిత వారేమి కావలయు నీకు

      బావయు మరదియు బవరాన కూకిన

        వవిత వారేమి కావలయు నీకు

      నల్లుండు మామయు నని త్రెల్లి వచ్చిన

        వవిత వారేమి కావలయు నీకు

తే:గీ: వావివరసలు గణియింప వచ్చితేని

      లలన మాతోడ మాటాడ వశమెనీకు

      చాలు నికయేల రారమ్ము చాలు బిగువు

      జాగుచేయంగ వదింక జాణ లెమ్ము.

 

(రమ్మని బలత్కరిమ్పబోవును)

 

రంభ:- నీచుడా! నన్ను వదలుము.. వదలుము..(రావణుడు వికటాట్టహాసము చేయును) రక్షించండి...రక్షించండి.. (నిస్సహాయంగా) నలకూబరా! రక్షించు..రక్షించు..

 

రావ:- పిల్లకాకి! వాడేమి రక్షించగలడే? నన్నెదిరింప వాడబ్బ తరం కాలేదు. ఇక వీడెంత? (రంభను బలవంతంగా యీడ్చుకొని బయటికి పోవును. బయటినుండి రంభ కేకలు యేడ్పులు వినబడును)

(తెర వ్రాలును)

 

పదమూడవ రంగము

 

(రావణుని మందిరము. మండోదరి పార్వతీదేవి విగ్రహము వద్ద కూర్చొని పాటపాడును)

పాట-

 

పాహిపాహి మాం పరమేస్వరీ - కృపజూడు మాదేవి కాత్యాయినీ

 

పతినొక క్షణమైనా - విడువని సతినై

పతిలోసగమై - భాసిల్లెడు దేవి

నాపతి దుడుకుల - నదుపుచేయుటకు

వలయు శక్తి నా - కీయవె మహదేవి...../పాహి/

 

పతియే దైవం -  బనిమది నెంచి

 బ్రతికెడులభామల -  బాధల దీర్చెడు

దేవతవమ్మా -  మాతా పర్వతి

 దిక్కెవరమ్మా - నీవు వినా మరి......../పాహి/

 

నారద:- (ప్రవేసిస్తూ) నారాయణ..నారాయణ..

 

మండో:- దయచేయుడు మునీంద్రా..ఆసీనులుకండు.

 

నార:- (కూర్చుంటూ) శుభమస్తూ!

 

మండో:- నేనువిన్నది నిజమేనా మునీంద్రా?

 

నార:- ఏవిషయము తల్లీ..రంభాపరాభవము గురించేనా? నిజమేతల్లీ.. నీవువిన్నది అక్షరాలా నిజం..మొన్నటి రంభాపరాభవంతో నీ పతిదేవుని దుండగములు తారాస్థాయికి చేరుకొన్నవి తల్లీ..ఆఁ ఆఁ వీటి మధ్యలో ఒక శుభ సంఘటనా చోటు చేసుకోక పోలేదు తల్లీ!

 

మడో:-(ఆతృతగా) ఏమిటది మునీంద్రా!

 

నార:- అది నిజానికి శాపమే.. అయినా నిపాలిట వరమేతల్లీ..రావణుడు ఇక ఏవనితనూ బలాత్కరింప జాలడు. అట్లు తననొల్లని స్త్రీని తాకిన వెంటనే తలలు వ్రక్కలై ధర కూలునని నలకూబరుని శాపము.

 

మడో:- మహర్షీ!

 

నార:- కంగారు పడకు తల్లీ..ఈపాటికి నీ పతిదేవులకు ఈ శాప వృత్తాంతం తెలిసే వుంటుంది. కనుక అతడు కొంత, కొంతేమిటి యెంతో జాగరూకుడై మెలగును. ఇక నాకు సెలవు తల్లీ.. నారాయణ.. నారాయణ...

 

(నారదుడు నిష్క్రమించును. మండోదరి దుఃఖాశ్రువులతో చింతాక్రాంతయైయుండగా రానణుని ప్రవేశం - మండోదరి లేచి భర్త పాదములకు నమస్కరించగా రావణుడు ఆమెను లేవనెత్తుతూ)

రావ:- దేవీ! నీవు నేడెలనో చింతాక్రాంతవై కన్పట్టు చున్నావు.

 

మండో:- స్వామీ! ఏలమీకీ యనవసరపు దండయాత్రలు. అందునా సాధువులపై మీకెందు కింత కినుక. పరస్త్రీవ్యామోహము పతనహేతువు. మీకిది తగునా నాధా! తగదు.

 

రావ:- ఓహో! ఇది నారదులవారి హితోపదేశమన్నమాట.. ఊఁ!...

 

మండో:- ఒక రననేల  మీరుచెప్పండి ఇది కల్లయని నమ్మెదను. చెప్పగలరా?

 

రావ:- దేవీ! నేనిపుడేమిచెప్పిననూ మీ కర్థముకాదు. నాచర్యలలోని అంతరార్థం తెలుసుకోవడం ఇతరులెవ్వరికీ శక్యం కాదు. నీకెలా వివరించాలో నా కర్థంకావడంలేదు. ఒక్కటిమాత్రం యదార్థం. దేవీ! నేను నీకెన్నడూ ద్రోహంచెయ్యను చెయ్యలేను.. నన్ను నమ్ము. .

 

మండో:- మీరేమీ వివరించ నక్కర లేదు. అంతానాకర్థమగుచునే యున్నది.

 

కం:  తగనే నీసతి నేనన

         నగరే ననుగని పతి పరనాతిని గోరన్

        తగునే ధీనిధికీపని

        తగదిది యని నీకు దెల్ప తరమేనాకున్.

ఆ పరమేశ్వరుడు నన్ను పరీక్షీస్తున్నాడు కాబోలు ఇదంతా నాప్రారబ్దం..

 

(ఏడుస్తూ నిష్కమిస్తుంది - ప్రహస్తుడు సుమాలి శవాన్ని చేతులతో యెత్తుకొని ప్రవేసిస్తాడు)

 

ప్రహ:- (బిగ్గరగా) లంకాధిపా! 

 

రావణ:- (ఆశ్చర్యచెకితుడై) మామా ప్రహస్తా! ఏమైనది తాతగారికి.

 

ప్రహ:- మా తండ్రీ.. మీతాతసుమాలీనాయకులిక లేరు ప్రభూ..వారు వీరమరణమున మనలను వదలి శివైక్యము నొందిరి.

 

రావణ:- (బాధతో) ఆఁ! తాతా! సుమాలినాయకా!

 

ఆ:వె: ప్రేమతోడ నన్ను పెద్దజేసిన తాత

          దనుజ ఋణము దీర్చి తనువు విడచె

          ప్రాణ మతడు నాకు పకుకులు వేయేల

          ప్రాణమిడిచి పోవ బ్రతుకు గలదె.

 

ఎంతపని జరిగి పోయినది మా మాతామహులు నాకు సర్వస్వము. నా సంపదా, నాబలము తుదకు నా ప్రాణమతడే. అతడులేని నా జీవితం వృధా! తాతా!  (శవంపై బడి యేడ్చును)

 

ప్రహ:- లంకాధిపా! మీరే ఇట్లయిన ఇక మా పరిస్థితేమిటి? వీరులమైన మనకీ దైన్యత పనికిరాదు. వీరుడు రణమున హతమొందుటో లేక శత్రువుల హతమార్చుటో గాక వేరొక మార్గము గలదా? వీరస్వర్గ మలంకరించిన మహనీయులకై వగవ దగదు.

 

రావణ:- ఇంతకూ నాదే పొరపాటు. నేను వెంటనుండక స్వర్గము పైకి దాడి వెడలుటకు తాతగారిని పంపుట తప్పైనది.

 

ప్రహ:- దశాననా! అతడు అసహాయశూరుడు. వయోవృద్దుడైనప్పటికిని దేవతలను ముప్పతిప్పలు బెట్టినాడు. మహాయోధులుసైతం అతని నెదిరించి నిలువలేకపోయిరి. ఒకదశలో నాకము రాక్షసుల వశమైనట్లే తోచెను. మీ కుమారుడు మేఘనాధుడొకవైపూ సుమాలీనాయకులొకవైపూ నిలచి దేవతలను తరుమ జొచ్చిరి.

 

రావణ:- మరి యీ దుర్ఘటనమెట్లు జరిగినది.

 

ప్రహ:- అదే చెతున్నాను లంకాధిపా! మేఘవర్ణము గలిగి స్వర్ణాంబరధారియైన ఒక వీరుడు మెరుపులా రణమున తళ్ళుక్కున మెరిసెను అతనిని జూసి సురసైన్యము అమితోత్సాహముతో "సావిత్ర" వసువునకూ జై "సావిత్ర" వసువునకూ జై అంటూ జయజయ ధ్వానాలు సలుపుతూ యెదురుతిరిగి నిలచినదా సురసైన్యం. ఆ వీరుని సుమాలి నాయకులు యెదుర్కొనిరి. అప్పుడు పోరు అత్యంత భీకరమై సాగింది. దైవము వారివైపుండెను కాబోలు.ఆ సావిత్రుడు మించి సుమాలినాయకుల ప్రాణము హరించెను. దానితో ఆ సురసైన్యము పట్టు పెరిగినది. అసురులు దైన్యము నొంది పారజొచ్చిరి.

 

రావణ:- మరి కుంభకర్ణాది యోధులెమైరి?

 

ప్రహ:- వారూ, మేఘనాధులు చెదరిన సైన్యములనోదార్చి వారి మనోధైర్యముల పెంచి, తిరిగీ విజృంభించుటకు ప్రయత్నిస్తున్నారు. ఈ మధ్యకాలమున విగత జీవులై రణరంగమున పడియున్న సుమాలినాయకులను యెత్తుకొని విషయము మీ కెరిగించుటకు వచ్చితిని.

 

రావణ:- అవక్ర విక్రమోపేతుడు, అజేయుడునైన మేఘనాధునికే ఇంత శ్రమనిచ్చిన ఆ దేవసైన్యము చాలా పటిష్టమైనదై యుండవలెను.(ఒక నిర్ణయమునకు వచ్చిన వాడిలా తలయూపి) ఇక లాభములేదు. నేనే స్వయముగా రణరంగప్రవేశముచేసి మదీయశస్త్రాస్త్రాలతో దేవతల మదమణచెద. మదీయ మాతామహుల మరణమునకు ప్రతీకారము తీర్చుకునియెద. యక్ష గంధర్వులు మా ధాటికి తోక ముడిచిరి, యమవరుణాదులు పలాయన మంత్రము ఫఠించిరి. అనరణ్యాది నరేశులు ఓటమి నంగీకరించిరి అట్టిది ఈ రణము నాకెంత? చూచెదగాక!

 

ప్రహ:- ఆ దేవేందునకు యింతటి ధైర్యమెట్లు గలిగెనో అవగతము కాకున్నది. ఆనాడు ఉసీనరదేశముపై దండెత్తునాడు యీ ఇంద్రుడక్కడుండి యేమిచేసెను? నెమలి రూపమున మన కన్నుగప్పి తప్పించుకొనిపోయెను.

 

రావణ:- వీడూ వీని దిక్పాలకులూ నాడు శిఖి,కాక,హంస,వృకాలస రూపమిలు ధరించి తప్పించుకొని పారిపోగా (నవ్వి) పాపమా ఉసీనరరాజు మరుత్తుడు చేయునదిలేక యఙ్ఞవాటికలో దీక్షయందున్నాడనని, యుద్ధము చేయనొల్లనని సాకులుచెప్పి ప్రాణముల నిలుపుకొని ఓటమినంగీకరించెను. ఆ ఇంద్రుడు భీరాగ్రగణ్యుడని చులకనచెసి శత్రుపక్షమును లఘువని తలచిన నేరమునకు పెద్దమూల్యమే చెలించితిమి. ఇకచాలు ప్రహస్తా! పద..ఆ స్వర్గమును సర్వనాశనము చేసేదాకా యీ రావణుడు శాంతించడు. ప్రహస్తా! వెళ్ళు. వెళ్ళిసుమాలినాయకుల పార్థివశరీరము క్షయము గాకుండా భద్రపరచు యేర్పాట్లు గావించు. నేనిదే మూలసైన్య సమేతుడనై రణరంగప్రవేశంచేస్తాను. నాకము సర్వనాశనముచేసి తాతగారి ఆత్మకు శాంతిజేకూర్చి నా చేతులమీదుగా వారికి అగ్నిసంస్కారము గావిస్తాను.

 

ప్రహ:- మంచిది(నిష్క్రమిమ్చును)

 

రావణ:-(గంభీరముగా పైకి దృక్కులు సారించి, కించిత్ యోచించి) ఏమినా వెర్రి? సర్వమెరింగియు నేనెట్టి అవివేకమునబడి కొట్టుకొనుచున్నాను.హుఁ యెవరిచావుకు యెవరు బాధ్యులు? (ఒకనిర్యానికి వచ్చినవాడిలా)  కాదు ..నాకిదేసరియైన మార్గము. సర్వలోకపీడనమే నా కర్తవ్యము. సర్వలోకైకనాధుడైన శ్రీహరిని నా వైపునకు ఆకర్షించుటకిదే సరియైన మార్గము. ఇదియే తక్షణ కర్తవ్యము.

 

ఉ: నాకమె కాదు సర్వభువనమ్ములు ముంచెద  శోకవార్థిలోన్

      లోకపతుల్ భయంబున పొలోమన దిక్కుల పారద్రోలెదన్

     పాకలు యఙ్ఙవాటికలు పావక కీలల కాల్చివేసెదన్

     శ్రీకరుడౌ హరిని భువికి శీఘ్రమె దించెద ప్రాణమిచ్చెదన్.

 

దేవా! సర్వలోకనాయకా! చిరకాలముగ నే నెయ్యది నా మనంబున తలచితినో అయ్యది నాకు ప్రసాదింపుము. మహాత్మా..ప్రసాదింపుము.

 

(రంగస్థలము స్తంభించినిలచును - శ్లోకము మొదలౌను)

 

శ్లో: శాంతాకారం భుజగశయనం పద్మనాభం సురేశమ్

విశ్వాకారం గగనసదృశం మేఘవర్ణం శుభాంగమ్

లక్ష్మీకాంతం కమలనయనం యోగిహృధ్యానగమ్యమ్

వందే విష్ణుం భవభయహరం సర్వలోకైకనాధమ్.

 

తెర వ్రాలును

 

(తెరలోనుండి శాంతిమంత్రం వినబడును)

 

అసతోమాసద్గమయ

తమసోమాజ్యోతుర్గమయ

మృత్యోర్మా అమృతంగమయ

ఓం శాన్తి శాన్తి శాన్తిః.

 

సంపూర్ణము